อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 224 : หน้า 224/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 224 เสียกรรมบถ ย่อมมีด้วยนัตถิกทิฏฐิอเหตุกทิฏฐิและอกิริยาทิฏฐิเท่านั้น ฯ ส่วนความพิสดารแห่งอกุศลกรรมบถ ๑๐ เหล่านี้ ด้วยอำนาจการกำหนด องค์เป็นต้น บัณฑิตพึงทราบโดยนัยแห่งคำที่มาแล้ว ในปกรณ์ปรมัตถ โชติกาเป็นต้นนั้นๆฯ สองบทว่า อญฺญตฺราปิ วิญญัตติยา ความว่า แม้เว้นกายวิญญัติ และวจีวิญญัติฯ อธิบายว่า "แม้ไม่ให้วิญญัติทั้ง ๒ นั้นตั้งขึ้น" ก็บรรดาอกุศลกรรมบถเหล่านี้ อกุศลกรรมบถมีอภิชฌาเป็นต้น ที่ สัมปยุตด้วยจิตอันยังวิญญัติให้ตั้งขึ้น มีในฝักฝ่ายแห่งเจตาเท่านั้นฯ สองบทว่า โสมมูเลน ชายนฺติ ความว่า อกุศลธรรมมีปาณา ติบาตเป็นต้น ย่อมเกิด โดยปัจจัยมีสหชาตปัจจัยเป็นต้น ร่วมกับมูล กล่าวคือโทสะ หรือกับจิตมีโทสะเป็นมูล ไม่เกิดร่วมกับจิตมีโลภะเป็น มูลเป็นต้นฯ จริงอยู่ พระราชาทั้งหลาย แม้จะทรงพระสรวลอยู่ก็ทรง สั่งบังคับให้ประหาร ด้วยพระหฤทัยที่สัมปยุตด้วยโทสะทีเดียว ฯ แม้ ในผรุสวาจาและพยาบาท ก็พึงเห็นคำพูดตามสมควร เหมือนคำพูดที่ สมควรในปาณาติบาตฉะนั้น ๆ ท่านอาจารย์กล่าวไว้ว่า "และมิจฉาทิฏฐิ ย่อมเกิดร่วมกับจิตที่มีโลภะเป็นมูล " เพราะความเห็นผิดเชื่อมั่นในวัตถุ ที่ควรเชื่อมั่น มีโลภะออกหน้าเท่านั้น ฯ ๆ หลายบทว่า เสสานิ ฯเปฯ สมฺภวนฺติ ความว่า อทินนาทาน ของผู้มุ่งประโยชน์ มีการป้องกันตนและพวกพ้องเป็นต้น แล้วนำเอา วัตถุที่ตนปรารถนา หรือไม่ปรารถนาไปก่อน ย่อมมีด้วยโลภมูลจิต (คือด้วยจิตมีโลภะเป็นมูล), อทินนาทานของผู้ลักเพื่อแก้เวร (แก้แค้น)