การวิเคราะห์รูปและชาติในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 283/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 283 บทว่า ชาติรูปเมว ความว่า รูปกล่าวคือชาติ เพราะเป็นความ อุบัติขึ้นในขณะ ๆ แห่งรูปทั้งหลาย จำเดิมแต่ปฏิสนธิ และที่สมมติ ว่ารูป เพราะมีความเป็นไปเกี่ยวเนื่องกับรูป โดยเป็นความอุบัติขึ้น แห่งรูป ท่านเรียกว่าชาติรูปนั้นเทียว โดยเป็นความแรกก่อและความ สืบต่อ เพราะพระผู้มีพระภาคตรัสจำแนกไว้ว่า อุปจโน สนฺตติ ด้วยอำนาจแห่งเวไนยสัตว์ โดยความแตกต่างแห่งอาการเป็นไป กล่าว คือ ความเริ่มเกิดขึ้นครั้งแรกๆ ก็เพราะอธิบายอย่างนี้ เพื่อแสดง ความไม่แตกต่างกันโดยอรรถ ในนิเทศแห่งรูปปวัติทั้ง ๒ นั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า ความเริ่มก่อแห่งอายตนะทั้งหลายอันใด อันนั้น ชื่อว่าความแรกก่อแห่งรูป ความแรกก่อแห่งรูปอันใด อันนั้นชื่อว่า สันตติแห่งรูป ดังนี้ ฯ บทว่า เอกาทสวิวธมฺปิ ความว่า แม้มี ๑๑ ประการ ด้วย อำนาจการสงเคราะห์รูปที่เป็นสภาคกัน ฯ รูปมี ๒๘ รูป คือ รูปเป็น ๑๘ อย่าง กับชีวิตรูป และอาหาร รูป ๒ อย่างนี้ คือ ภูตรูป ๔, ปสาทรูป ๕, วิสัยรูป ๔, ภาวรูป ๒, หทัยรูป ๑, และรูปปวัติทั้ง ๑๐ ที่ชื่อว่าอนิปผันนรูป เพราะรูป ทั้งหลายไม่เกิดจากปัจจัยแผนกหนึ่ง เว้นความเป็นปริเฉทรูปและวิการรูป เป็นต้นเสีย เหล่านี้ คือ ปริเฉทรูป ๑, วิญญัติรูป ๒, วิการรูป ๓, ลักขณรูป ๔ ฯ (อธิบายรูป ๒๘ มีชื่อว่าต่าง ๆ บัดนี้ เพื่อจะแสดงนัยมีเอกวิธนัยเป็นต้น แห่งรูปทั้งหลาย ตาม