ความต่างกันในธรรมของอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 287/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 287 ความต่างกันในธรรมทั้งหลายที่เป็นอย่างเดียวกัน โดยความเป็นสภาว ธรรมเสมอกัน ความพิเศษอันนั้นควรเพื่อจะคลุกเคล้า กระทำให้เป็น ดุจธรรมอื่น ๆ เพราะความเข้าใจอรรถพิเศษ ย่อมมีได้ด้วยอาการ อย่างนี้ ฯ บทว่า อสมฺปตฺตวเสน ความว่า ด้วยอำนาจแห่งโคจร (อารมณ์) ที่ยังไม่ถึงตน หรือด้วยอำนาจแห่งตนยังไม่ถึงประเทศ แห่งอารมณ์ ฯ ด้วยว่า จักขุและโสตะ อันรูปและเสียงยังไม่ถึงตน หรือจักขุและโสตะนั้น ยังไม่ถึงซึ่งรูปและสียงนั้น ด้วยตนเอง ย่อม รับเอาอารมณ์ได้ ฯ ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงประพันธ์คาถานี้ไว้ว่า [อธิบายประสาทรูปรับอารมณ์] ก็ในวัตถุเหล่านี้ จักขุและโสตะ ย่อมรับ อารมณ์ที่ยังไม่ถึงได้ เพราะความเป็นเหตุ เกิดขึ้นแห่งวิญญาณ ในโคจรที่มีสิ่งอื่นคั่น ในระหว่าง หรือขนาดใหญ่ จริงอย่างนั้น จักขุย่อมเห็นรูปที่ตั้งอยู่ในประเทศที่ไกล ทั้งที่อยู่ภายในแห่งวัตถุมีแก้วผลึกเป็นต้น ทั้งที่ใหญ่ มีรูปแห่งภูเขาเป็นต้น ฯ เสียงที่ไปในอากาศธาตุเป็นต้นแม้ที่เป็นไป ในภายในแห่งหนังท้องก็ดี ที่ดังมีเสียง แห่งระฆังเป็นต้นก็ดี ย่อมเป็นโคจร แห่งโสตะได้ ฯ ถ้าจะพูดว่า จักขุ