อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 298 : หน้า 298/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 298 ที่อาศัยเหตุเกิดขึ้น ฯ เพราะเหตุนั้น พระโบราณาจารย์ทั้งหลายจึงได้ กล่าวไว้ว่า ความที่ชาติเกิดจากปัจจัยบางอย่างโดย- ปริยาย (และ) ความเป็นสังขตะ พระผู้มี พระภาคตรัสไว้ในธรรม ๓ อย่าง มีชาติ เป็นต้น ในพระบาลี เพราะสังขตธรรม (๓ อย่าง มีชาติเป็นต้น) เป็นสภาวะ ฯ [อธิบายรูปกลาปต่างๆ] ก็เพราะรูปเหล่านี้ เมื่อบังเกิดจากสมุฏฐานมีกรรมเป็นต้น ย่อม ไม่เกิดแยกกัน โดยที่แท้ ย่อมเกิดรวมเป็นหมวดเดียวกัน เพราะฉะนั้น เพื่อแสดงการกำหนดนับรูปเป็นหมวดๆ และสรูป ท่านอาจารย์จึงกล่าว คำว่า เอกุปปาท เป็นอาทิ ฯ บทว่า สหวุตฺติโน ความว่า มีความเป็นไปร่วมกันด้วยสามารถ แห่งรูปที่เข้าถึงกลาปเป็นหมวดๆ มิใช่ด้วยสามารถแห่งความเป็นไป ร่วมกันและกันแห่งกลาปทั้งหมด ฯ รูปที่ชื่อว่าทสกะ เพราะอรรถว่า มีประมาณ ๑๐ฯ คำนี้เป็นชื่อแห่งหมวดฯ ทสกะที่ท่านกำหนด ด้วยจักษุ หรือว่าทสกะที่มีจักษุนั้นเป็นประธาน ชื่อว่าจักขุทสกะ ฯ แม้ในทสกะที่เหลือก็มีนัยอย่างนี้ ฯ แม้เสียงนั้นเสียงมีไม่ได้ เพราะเหตุ นั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวว่า วจีวิญญัติทสกะ” ฯ เพื่อจะหลีกเลี่ยงคำ ๆ ๑ นับอวินิพโภครูป ๘ วจีวิญญัติ ๑ สัททรูป ๑ เป็น ๑๐ เรียกวจีวิญญัติทสกะ ดูคำแปล บาลีหน้า ๒๒๒-๒๗๓