ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 298
ที่อาศัยเหตุเกิดขึ้น ฯ เพราะเหตุนั้น พระโบราณาจารย์ทั้งหลายจึงได้
กล่าวไว้ว่า
ความที่ชาติเกิดจากปัจจัยบางอย่างโดย-
ปริยาย (และ) ความเป็นสังขตะ พระผู้มี
พระภาคตรัสไว้ในธรรม ๓ อย่าง มีชาติ
เป็นต้น ในพระบาลี เพราะสังขตธรรม
(๓ อย่าง มีชาติเป็นต้น) เป็นสภาวะ ฯ
[อธิบายรูปกลาปต่างๆ]
ก็เพราะรูปเหล่านี้ เมื่อบังเกิดจากสมุฏฐานมีกรรมเป็นต้น ย่อม
ไม่เกิดแยกกัน โดยที่แท้ ย่อมเกิดรวมเป็นหมวดเดียวกัน เพราะฉะนั้น
เพื่อแสดงการกำหนดนับรูปเป็นหมวดๆ และสรูป ท่านอาจารย์จึงกล่าว
คำว่า เอกุปปาท เป็นอาทิ ฯ
บทว่า สหวุตฺติโน ความว่า มีความเป็นไปร่วมกันด้วยสามารถ
แห่งรูปที่เข้าถึงกลาปเป็นหมวดๆ มิใช่ด้วยสามารถแห่งความเป็นไป
ร่วมกันและกันแห่งกลาปทั้งหมด ฯ รูปที่ชื่อว่าทสกะ เพราะอรรถว่า
มีประมาณ ๑๐ฯ คำนี้เป็นชื่อแห่งหมวดฯ ทสกะที่ท่านกำหนด
ด้วยจักษุ หรือว่าทสกะที่มีจักษุนั้นเป็นประธาน ชื่อว่าจักขุทสกะ ฯ
แม้ในทสกะที่เหลือก็มีนัยอย่างนี้ ฯ แม้เสียงนั้นเสียงมีไม่ได้ เพราะเหตุ
นั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวว่า วจีวิญญัติทสกะ” ฯ เพื่อจะหลีกเลี่ยงคำ
ๆ
๑ นับอวินิพโภครูป ๘ วจีวิญญัติ ๑ สัททรูป ๑ เป็น ๑๐ เรียกวจีวิญญัติทสกะ ดูคำแปล
บาลีหน้า ๒๒๒-๒๗๓