อธิบาย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 47 / 173

อาสวา ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 318 [อธิบายอาสวะกิเลสเครื่องดอง ชื่อว่าอาสวะ โดยอรรถว่า หมักอยู่นาน เพราะไม่ปรากฏที่สุด เบื้องต้น หรือเพราะไหลจ…

เนื้อหาเกี่ยวกับความหมายของอาสวะซึ่งมีความหมายในการเป็นสิ่งที่หมักอยู่และไหลไปจากภพถึงภวัคคพรหม อธิบายถึงเขตแดนที่เกิดขึ้นจากมริยาทและอภิวิธี และการมีอาสวะเกี่ยวข้องกับโลภะและธรรมอื่นๆ ที่ส่งผลกระทบถึงส…

…งต้น ในส่วนสุดเบื้องปลาย ทั้งในส่วนสุด เบื้องต้นและเบื้องปลาย และในปฏิจจสมุปบาท ชื่อว่าอวิชชาสวะ ฯ [อธิบายโอฆะกิเลสดุจห้วงน้ำ ห้วงน้ำ ท่านเรียกว่า โอฆะ เพราะท่วมทับ (สัตว์) แล้วพัดไป หรือเพราะให้จมลง คือเพร…

ในอภิธัมมัตถสังคหบาลีได้อธิบายเกี่ยวกับความกำหนัดซึ่งหมายถึงการติดใจในรูปภพและอรูปภพ โดยรวมถึงการกำหนัดในฌานและความพอใจที่นำไปสู่ส…

…่ยากจากขันธ์ ชื่อว่า อัตตวาทะ ฯ อัตตวาทะนั่นแล เป็นอุปาทาน เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า อัตต วาทุปาทาน ฯ [อธิบายนีวรณ์] ธรรมที่ชื่อว่านีวรณ์ เพราะอรรถว่า กางกั้นกุศลจิตที่จะเกิดขึ้น ด้วยอำนาจแห่งฌานเป็นต้น คือไม่…

ในบทนี้ มีการอธิบายเกี่ยวกับการยึดมั่นและการถือศีลวัตรในทางพระพุทธศาสนา ซึ่งการยึดถือเหล่านี้ส่งผลต่อกรรมและวัฏฏะของสัต…

…จะมีการทำความไม่สงบ เป็นกิจเหมือนกันฯ อนึ่ง ธรรม ๒ อย่างข้างต้น มีความคร้านและความ บิดกายเป็นอาหารฯ อธิบายว่า เป็นเหตุฯ (ธรรม ๒ ) อย่างหลัง มีความคำนึงถึงความเสื่อมญาติเป็นอาหาร ฯ อนึ่ง ความเพียร เป็นคู่ปรั…

… โดยเน้นที่บทบาทของนิวรณ์ เช่น กามฉันทะและพยาบาท ในการปิดกั้นปัญญาและส่งผลต่อจิตใจ นอกจากนี้ยังมีการอธิบายถึงปัจจัยและสภาพที่ก่อให้เกิดนิวรณ์ รวมถึงความสำคัญของการมีความเพียรในการละความนิวรณ์ที่เกิดขึ้นและก…

…วามคร้านกายและความ คำนึงถึงญาติเป็นเหตุ มีความเพียงและความ สงบเหล่านี้เป็นคู่ปรับ (เป็นปฏิปักษ์) ฯ [อธิบายอนุสัย] ธรรมที่ชื่อว่าอนุสัย เพราะอรรถว่า ตามนอนเนื่องอยู่ในสันดาน เพราะอรรถว่า ยังละไม่ได้ อธิบายว่…

…ับความหมายของนีวรณ์ในอภิธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งอุทธัจจกุกกุจจะและถีนมิทธะ ที่มีผลต่อการสงบจิตใจ ในการอธิบายถึงธรรมที่เรียกว่าอนุสัย ซึ่งสัมพันธ์กับกิเลสที่มีอยู่ในสันดาน และการเกิดขึ้นของกิเลสในพื้นฐานการดำเ…

…ั่วไปแก่ กิเลสอื่น เพราะฉะนั้น ควรพอกันทีด้วยการโต้เถียง ฯ อนุสัยคือกาม ราคะ ชื่อว่ากามราคานุสัย ฯ [อธิบายสัญโญชน์] ન ธรรมที่ชื่อว่าสัญโญชน์ เพราะอรรถว่า ผูกโยง คือผูกมัด (เหล่าสัตว์ไว้ในวัฏฏะ) ฯ ธรรมที่ชื่…

บทความนี้มีการเจาะลึกเรื่องอนุสัยและกิเลสตามหลักอภิธรรมของพุทธศาสนา โดยอธิบายความหมาย และความสัมพันธ์ของอนุสัยกับกิเลส รวมถึงลักษณะต่าง ๆ ของอาสวะและนีวรณ์ เห็นถึงความสำคัญของกา…

… ฐาน, บาป คือ กุกกุจจะ มิทธะ อหิริกะ อโนตตัปปะ อิสสะ และนิคูหนา (มัจฉริยะ) สงเคราะห์ลงในฐานเดียว ฯ [อธิบายองค์ฌานและองค์มรรค คำที่ควรกล่าวในจำพวกเหตุ ข้าพเจ้าได้กล่าวแล้วในหนหลัง นั่นแล ฯ ธรรมชาตมีวิตกเป็นต…

บทความนี้นำเสนอการสงเคราะห์บาปในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมีการแบ่งหมวดธรรม 14 อย่าง รวมถึงการอธิบายองค์ฌานและองค์มรรคอย่างละเอียด ข้าพเจ้าได้กล่าวถึงประเภทของบาป ตั้งแต่โลภะ อวิชชา และปฏิฆะ ซึ่งมีการ…

…ด้วย อำนาจแห่งฌานมีปฐมฌานเป็นต้นฯ มิจฉาทิฏฐิเป็นต้น ชื่อว่ามัคคังคะ เพราะเป็นองค์คือทางแห่งทุคติ ฯ [อธิบายอินทรีย์และพละ] ธรรมทั้งหลายที่ทำจักขุวิญญาณเป็นต้นให้เป็นไปตามตน ในกิจ มีการเห็นเป็นต้น ทำเพศเป็นต้…

…กล่าวถึงกลไกของจิตประเภทต่างๆ รวมถึงโทมนัสและวิถีแห่งมรรคที่ช่วยให้ผู้ปฏิบัติไปยังสุคติและนิพพาน โดยอธิบายองค์แห่งมรรคอย่างละเอียด เช่น สัมมาทิฏฐิ, สัมมาสังกัปปะ, สัมมาวายามะ, และสัมมาสมาธิ ซึ่งมีความสำคัญต…

…ยง การทำให้จักขุวิญญาณเป็นต้นคล้อยตามไป ในกิจมีการเห็นเป็นต้นอย่าง เดียวเท่านั้น ชื่อว่าอินทรีย์ ฯ [อธิบายอาหาร] ธรรมที่ชื่อว่าอาหาร เพราะอรรถว่า นำรูปที่มีโอชะเป็นที่ 4 เป็นต้นมา ฯ จริงอยู่ กวฬิการาหารย่อม…

บทความนี้กล่าวถึงหลักธรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่การอธิบายเกี่ยวกับพละและอินทรีย์รวมถึงบทบาทของศรัทธาและธรรมชาติที่ส่งผลต่อการทำงานของจิต นอกจากนี้ยังมีการกล่…

…ฑิตกล่าวว่า สงเคราะห์เข้าได้ใน ๒ ฐาน ธรรมที่เหลือ ๒๘ ท่านกล่าวว่า สงเคราะห์ลงในฐานอย่าง ละ ๑ ฐาน ฯ [อธิบายโพธิปักขิยธรรมมีสติปัฏฐานเป็นต้น] ธรรมชาติที่ชื่อว่าปัฏฐาน เพราะอรรถว่า เป็นไปทั่วถึง" อธิบาย ว่า เป…

เนื้อหาส่วนนี้นำเสนอเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา ที่อธิบายถึงปัญญาสงเคราะห์ใน 5 ฐานและการสงเคราะห์ใน 4 ฐาน ซึ่งมีการอธิบายถึงความสำคัญของจิตและสติ รวมถึงการศึ…

…ตานุปัสสนา ฯ การตาม เห็นธรรมคือสัญญาและสังขาร ซึ่งมีลักษณะแตกต่างกันทีเดียว ชื่อว่า ธัมมานุปัสสนาฯ [อธิบายสัมมัปปธาน] ธรรมชาตที่ชื่อว่าสัมมัปปธาน เพราะอรรถว่า เป็นเครื่องตั้งความ เพียรโดยชอบ ได้แก่ความพยายา…

เนื้อหานี้เจาะลึกเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยอธิบายความสำคัญของการเห็นจิตและธรรมจากลักษณะต่างๆ ผ่านจิตตานุปัสสนาและธัมมานุปัสสนา รวมถึงการอธิบายสัมมัปป…

…ควรแก่การประกอบ คือตามอำนาจที่เหมาะสมแก่กิจนั้น ๆ ในเวลาวิสุทธิ 6 มีสีลวิสุทธิ ๆ เป็นต้นเป็นไป ฯ ન [อธิบายขันธ์ ๕] ๆ สภาคธรรม (ธรรมที่มีส่วนเหมือนกัน) นั้น ๆ ซึ่งแตกต่างกัน ด้วยความต่างแห่งกาลมีอดีตกาล อนาค…

บทความนี้มีการวิเคราะห์ธรรม 33 อันสูงสุดที่เกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยแสดงถึงรายละเอียดของกิจ 2 อย่าง คือ สัมธินทรีย์และสัทธาพละ การผสมผสานระหว่างโลกุตตรจิตและโลกิยจิต แล

…์จะแสดงตามลำดับ แห่งภาชนะ โภชนะ พยัญชนะ ภุญชกะ และภุญชิตา (ที่กินข้าว กับข้าว พ่อครัว และผู้กิน) ฯ [อธิบายอุปทานขันธ์] ขันธ์ที่เป็นอารมณ์แก่อุปาทาน ชื่อว่าอุปาทานขันธ์ แต่ ขันธ์มีรูปเป็นต้นนั้น ที่ทรงถือเอา…

เนื้อหานี้อธิบายถึงพระธรรมที่เกี่ยวข้องกับขันธ์และอุปาทานขันธ์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเปรียบเทียบขันธ์กับโภชนะ เช่น…

…- หน้าที่ 337 ส่วนรูปที่ทรงแสดงไว้ในอุปาทานักขันธ์ โดยเป็นที่ตั้งแห่งอุปาทาน และโดยอำนาจแห่งราศี ฯ [อธิบายอายตนะ] จิตและเจตสิกมีทวารและอารมณ์นั้น ๆ ย่อมสืบต่อ คือย่อม พากเพียร ได้แก่ย่อมพยายามโดยกิจนั้น ๆ ท…

เนื้อหานี้พูดถึงอายตนะซึ่งประกอบด้วยจักษุและรูป และมีผลกระทบต่อวิญญาณ โดยการทำความเข้าใจกับอายตนะสามารถนำไปสู่การเข้าใจในธรรมชาติของสังขารและทุกข์ รวมถึงการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน โดยจะมีอ

…วย เป็นอายตนะด้วย เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าจักขวายตนะ ฯ แม้ในบทที่เหลือ ก็มีวิเคร วิเคราะห์อย่างนี้ ฯ [อธิบายการแสดงลำดับอายตนะ] ๆ บรรดาอายตนะ ๑๒ เหล่านั้น ในพวกอายตนะภายใน จักขวา ยตนะแจ่มชัด เพราะมีอารมณ์เป็น…

…เน้นที่จักขวายตนะซึ่งมีอารมณ์เป็นสนิทัสสนะและสัปปฏิฆะ พระผู้มีพระภาคจึงยกจักขวายตนะขึ้นเป็นลำดับแรก อธิบายความแตกต่างระหว่างอายตนะภายในที่เห็นได้และมีอาการกระทบได้ และอายตนะภายนอกที่ไม่ได้เห็นแต่สามารถรับรู…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 339 [อธิบายธาตุ ๑๘] - ธรรมทั้งหลายที่ชื่อว่าธาตุ เพราะอรรถว่า ทรงสภาพของตนไว้ อีกอย่างหนึ่ง ธรรมชาติที่ชื่อว่าธ…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับธาตุต่างๆในพระพุทธศาสนา โดยเน้นว่า ธาตุไม่เพียงแค่เป็นสิ่งที่ทรงคุณภาพตามธรรมชาติ แต่ยังเป็…

… เหตุของลำดับ (แห่งการแสดงธาตุ ๕ มีจักขุธาตุ เป็นต้น) บัณฑิตพึงทราบตามนัยที่กล่าวแล้ว (ในอายตนะ) ฯ [อธิบายอริยสัจ ๔] ธรรมชาติมีทุกข์เป็นต้น ชื่อว่าอริยะ เพราะกระทำความเป็น อริยะ ชื่อว่าสัจจะ เพราะเป็นของแท้…

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับธาตุและอริยสัจในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยอธิบายลำดับการแสดงธาตุ 5 ซึ่งรวมถึงจักขุธาตุและความเ…

…่อว่าทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา เพราะอรรถว่า ถึงความดับทุกข์ และเป็นเหตุดำเนินไปสู่ดับความดับทุกข์นั้นๆ [อธิบายปกิณณกธรรม] ธรรม ๖๕ อย่าง ด้วยอำนาจแห่งเจตสิก (๕๒) สุขุมรูป ๑๖ และนิพพาน ๑ ย่อมถึงการนับว่า ธัมมายตน…

บทความนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ทุกข์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยชี้ให้เห็นว่าทุกข์เกิดจากตัณหาและสาเหตุแห่งทุกข์นั้นมีชื่อเรียกว่า 'ทุกขสมุทัย' พร้อมแสดงให้เห็นถึงความดับแห่งทุกข์ในธรรมชาติที่เรียกว่า 'ทุก

…กันแห่งธรรม ทั้งหลายที่แตกต่างกัน โดยความต่างแห่งกาลมีอดีตกาลเป็นต้น เพราะ ฉะนั้น พระนิพพานจึงนอกไป อธิบายว่า พ้นไปจากการ สงเคราะห์เข้าในขันธ์ เพราะไม่มีการแยกประเภทฯ อายตนะมี ๑๒ โดยความต่างแห่งทวาร ๖ และอา…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกาอธิบายถึงความสำคัญของขันธ์ในการเกิดทุกข์และการพ้นจากทุกข์ ซึ่งปรกฏว่า พระผู้มีพระภาคทรงยกขันธ์เป็นตัวแทนแห…

…ุปบาทนัย ฯ ส่วนที่เรียกว่าปัฏฐาน นัย ก็เพราะปรารภฐิติคือปัจจัยที่ต่างออกไป ฯ แต่ท่านอาจารย์ทั้งหลาย อธิบายทั้ง ๒ นัยให้พิสดารระคนปนกันไป ฯ ในนัยทั้ง ๒ นั้น นัย อย่างนี้ว่า เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยจึงเกิดสังขาร…

…่งออกเป็นปฏิจจสมุปบาทนัยและปัฏฐานนัย ทั้งสองนัยมีอิทธิพลต่อการเกิดขึ้นของสังขารและวิญญาณ ข้าพเจ้าได้อธิบายถึงมาตรฐานที่ใช้ในการกำหนดอาการและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับธรรมดังกล่าว ซึ่งเป็นพื้นฐานในการศึกษาอภิธรร…