อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 273 : หน้า 273/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 273 เย็น เมื่ออยู่ในร่มนั้นแลนาน ๆ เข้า จึงจะรู้สึกว่าร้อน ๆ ก็ถ้า อาโปธาตุจึงเป็นธาตุเย็นไซร้ ก็พึงหาอาโปธาตุได้ในหมวดเดียวกับความ ร้อน แต่หาไม่ได้อย่างนี้ เพราะฉะนั้น จึงไม่มีใครรู้สึกอาโปธาตุว่าเป็น ของเย็น ๆ แต่อาจารย์เหล่าใดกล่าวว่า ความเป็นของเหลว ชื่อว่า อาโปธาตุ และความเป้นของเหลวนั้น อันบุคคลถูกต้องจับได้ อาจารย์ เหล่านั้นก็จะพึงถูกค้านว่า คำที่ว่า ชื่อว่าความเป็นของเหลวอันบุคคลถูก ต้องจับได้ นี้เป็นเพียงความเข้าใจของท่าน ดุจความเข้าใจในสัณฐานฯ สมจริงตามที่ท่านโบราณจารย์ทั้งหลายกล่าวไว้ว่า สัตวโลกนี้ถูกต้องภูตรูปทั้ง ๓ ที่เป็นไป กับด้วยความเป็นของเหลว ย่อมเข้าใจว่า เราถูกต้องของเหลว บัณฑิตพึงทราบ ความเป็นของเหลว เหมือนคนถูกต้อง ภูตรูปทั้งหลาย ย่อมจับสัณฐานได้ด้วย เข้าใจว่า เราถูกต้องสัณฐาน โดยประจักษ์ ฉะนั้น ฯ ๆ [อธิบายอุปาทายรูปมีโคจรรูปเป็นต้น] รูปเป็นต้นที่ชื่อว่าโคจรรูป เพราะเป็นอารมณ์ของปัญจวิญญาณ ฯ ที่ชื่อว่าโคจร เพราะอรรถว่า เป็นที่เที่ยวไปแห่งโคคืออินทรีย์ ฯ จริงอยู่ คำว่า โคจรนี้ เป็นชื่อแห่งอารมณ์ ฯ แต่รูปนี้นั้น แม้มีถึง ๕ อย่าง มีความเป็นอารมณ์แห่งวิญญาณมีจักขุเป็นต้นเป็นลักษณะ หรือ มีความกระทบที่จักขุประสาทเป็นลักษณะตามลำดับ ฯ ภาวะ