อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 320/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 320 ประกอบเหล่าสัตว์ไว้ในวัฏฏะ หรือในเครื่องยนต์คือภพเนืองนิตย์ กับ ผลกรรม หรือกับภพอื่นเป็นต้น หรือกับทุกข์ ฯ ชื่อว่ากายคันถะ เพราะอรรถว่า ร้อยรัดรูปกายกับด้วยนามกาย หรือกายที่ยังไม่มาถึง กับด้วยกายปัจจุบัน คือเกี่ยวประสานไว้ให้เปลื้องได้โดยมากฯ การยึด ถือโดยประการอื่น คือโดยไม่เป็นจริง อย่างนี้ว่า ความบริสุทธิ์มีได้ ด้วยศีลและด้วยวัตร มีศีลวัตรอย่างโคเป็นต้น และด้วยทั้ง ๒ อย่าง ชื่อว่า ปรามาส ฯ ความถือมั่น คือความยึดมั่นว่า นี้เท่านั้นจริง ન ન อย่างอื่นเปล่า ชื่อว่า อิทังสัจจาภินิเวส ฯ ชื่อว่า อุปาทาน เพราะ อรรถว่า ยึดอารมณ์หนักแน่น คือมั่งคง เหมือนงูรัดกบฉะนั้น ๆ ความยึดมั่นคือกาม ชื่อว่า กามุปาทาน อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่า กาม ปาทาน ก็เพราะยึดมั่นซึ่งกาม (หรือเพราะเป็นกิริยาที่สัตว์ยึดมั่น ซึ่งกาม) ฯ การถือศีลวัตรเป็นต้น ด้วยเข้าใจอย่างนี้ว่า ความบริสุทธิ์ จากสงสารของเราจะมีได้ด้วยศีลวัตรเป็นต้นนี้ ชื่อว่า สีลัพพตุปาทาน ฯ สภาพที่ชื่อว่า วาทะ เพราะอรรถว่า เป็นเหตุกล่าวฯ สภาพที่เป็น เหตุกล่าวซึ่งอัตตา (ตัวตน) ที่เดียรถีย์กำหนดไว้ ๒๐ อย่าง โดย อำนาจอัตตาที่แยกจากขันธ์และไม่ยากจากขันธ์ ชื่อว่า อัตตวาทะ ฯ อัตตวาทะนั่นแล เป็นอุปาทาน เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า อัตต วาทุปาทาน ฯ [อธิบายนีวรณ์] ธรรมที่ชื่อว่านีวรณ์ เพราะอรรถว่า กางกั้นกุศลจิตที่จะเกิดขึ้น ด้วยอำนาจแห่งฌานเป็นต้น คือไม่ให้กุศลจิตนั้นเกิดขึ้นด้วยอาการ