อธิบาย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 49 / 173

…ตสิก) ฯ คำว่า อตฺถจุฉายาการเรน ความว่า โดยอาการคือเงา แห่งปรมัตถธรรม ได้แก่โดยอาการคือส่วนเปรียบ ฯ [อธิบายนามบัญญัติเป็นต้น] คำว่า นามนามกมุมาทินาเมน ความว่า โดยชื่อ ๖ อย่างนี้ คือ นาม นามกรรม นามไธย นิรุตต…

…รบัญญัติทางพระพุทธศาสนาเกี่ยวกับทิศต่างๆ และกาลเวลาที่สัมพันธ์กับสิ่งต่างๆ เช่น เดือนและฤดู โดยมีการอธิบายความหมายและอาการของนิมิตที่ปรากฏให้เห็นในปฏิบัติของพระโยคี เช่น กสิณนิมิตและอสุภนิมิต โดยมีการกล่าวถ…

…ัติ (บัญญัติของที่ไม่มีกับของที่ไม่มีด้วยกัน) เพราะพระราชาและพระโอรสเป็นสมมติธรรม (ธรรมคือสมมติ) ฯ [อธิบายสังคาถา] บทว่า วจีโฆสานุสาเรน ความว่า เนื้อความทั้งหลายที่ต่างด้วย อำนาจแห่งสมมติและปรมัตถ์ อันเป็นโ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา ในการแสดงอรรถของสมมติธรรมและปรมัตถ์ โดยเน้นถึงความสำคัญของจักษุประสาทและจักขุวิญญาณ รวมถึงการแสดงอาการแห่งวิญญาณผ่านความหมายของคำ และการ

- ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 397 อรูปฌาน) ได้ ฉะนี้แล ๆ ‹ นี้เป็นความต่างแห่งภาวนา ในอธิการแห่งกรรมฐาน ๔๐ นิ้ว ฯ [นัยกรรมฐาน ๔๐] ก็ในนิมิตทั้งหลาย บริกรรมนิมิต แล

บทความนี้สำรวจความแตกต่างในการภาวนาผ่านกรรมฐาน ๔๐ โดยเน้นที่นิมิตและผลลัพธ์การทำสมาธิ อธิบายถึงการสำเร็จในการฝึกจิตผ่านประสบการณ์ที่ได้จากนิมิตต่างๆ เช่น ปริกรรมนิมิตและอุคคหนิมิต พร้อมทั้งบทบ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 405 นี้เป็นความต่างแห่งสมาบัติ ในอธิการแห่งสมาบัตินี้ และวิปัสสนา- กรรมฐานนัย จบ ฯ [สังคหคาถา] ก็บุคคลผู้ปรารถนาความยินดีรสการปฏิบัติใน

บทความนี้นำเสนอความสำคัญของอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา อธิบายความแตกต่างระหว่างสมาบัติและวิปัสสนา และนำเสนอวิธีการภาวนา ๒ อย่างที่ยอดเยี่ยมเพื่อความเข้าใจในธรรมะ…

… โดยวิเคราะห์ว่า จริต ได้แก่ความประพฤติกิริยาทั่วไป คืออาการกำหนัด ฯ แท้โทสจริตเป็นต้นก็อย่างนี้ ฯ [อธิบายจริตมีราคจริตเป็นต้น] ๆ บทว่า จริตสงฺคโห มีอรรถว่า การจัดรวมบุคคล ด้วยอำนาจ จริตที่เป็นมูล ฯ แต่ความ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการแสดงและคำอธิบายกรรมฐานและวิธีการปฏิบัติในการภาวนา โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อเข้าใจลักษณะต่างๆ ของจริตและการวิเคราะห์ทางธ…

…คือ ๔๕ จริยาที่กล่าวมาแล้ว และ ๑๔ จริยาก่อน ๆ แต่ อาจารย์บางพวกพรรณนาว่า รวมกับทิฏฐิ มี ๖๔ จริยา ฯ [อธิบายภาวนาเป็นต้น] ภาวนาในส่วนเบื้องต้น เป็นกรรมเตรียมการ หรือเป็นกรรม เบื้องต้นแห่งภาวนา ชื่อว่าบริกรรมภ…

…ถึงกรรมเตรียมการและอุปจารภาวนา วิตกอัปปนาที่สำคัญในชีวิตและการฝึกจิตตามหลักพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังอธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างจริตและภาวนาซึ่งเชื่อมโยงกันอย่างลึกซึ้งเพื่อนำไปสู่ความเข้าใจที่เหนือกว่าสำหร…

…่งมีส่วนเหมือน กับอุคคหนิมิตนั้น ชื่อว่าปฏิภาคนิมิต เพราะเป็นอารมณ์แก่อุปจาร ภาวนาและอัปปนาภาวนา ฯ [อธิบายกสิณและอสุภะ ๑๐] ปฐวีนั่นแล ชื่อว่ากสิณ ด้วยอรรถว่า ทั้งสิ้นทุกส่วนสัด โดยที่ พระโยคีไม่หยุดอยู่ในส่…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับบริกรรมนิมิตและกสิณชนิดต่าง ๆ ในบริบทของการปฏิบัติธรรม โดยเน้นที่อุคคหนิมิตและปฏิภาคนิมิตว่…

…โลหิตกะ ๆ ซากศพที่มีหมู่หนอนคลดาคล่ำ ชื่อว่าปุฬวกะ ฯ โดยที่สุด แม้กระดูกท่อนเดียว ก็ชื่อว่าอัฏฐิกะ [อธิบายอนุสสจิ ๑๐] ન การระลึกเนือง ๆ เสมอ ชื่อว่าอนุสสติ ฯ อนุสสติที่มีพระพุทธคุณ มีความเป็นพระอรหันต์เป็นต…

เนื้อหานี้กล่าวถึงประเภทของซากศพต่าง ๆ ที่มีการกัดกินหรือมีการทำลาย รวมถึงคำอธิบายเกี่ยวกับการระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้าหรือ จาคานุสสติ โดยมีการแบ่งประเภทการระลึกถึงเป็นหลายลักษณะ เช่…

…ได้แก่ลมหายใจออกและสมหายใจเข้าฯ สติมีลมหายใจออกและลมหายใจเข้านั้นเป็นอารมณ์ ชื่อว่าอานา ปานัสสติ ฯ [อธิบายอัปปมัญญา ๔] ธรรมชาติที่ชื่อว่าเมตตา เพราะอรรถว่า เยื่อใย คือเสน่หา อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าเมตตา เพราะ…

ในบทนี้พูดถึงความสำคัญของการระลึกถึงคุณและธรรมต่าง ๆ ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี ซึ่งรวมถึงเทวตานุสสติ อุปสมานุสสติ และมรณานุสสติ เพื่อเสริมสร้างจิตใจให้มีสมาธิและสติ การมีเมตตาและความปรารถนาดีต่อผู้อื่นเป็

…ัมภาระมีผมเป็นต้น ชื่อว่าจตุธาตุววัตถานฯ ธรรมทั้งหลายที่เป็นไปในอารมณ์ที่ไม่มีรูป ชื่อว่าอารุปปา ฯ [อธิบายกรรมฐานที่เหมาะกับจริต ન บัดนี้ เพื่อจะแสดงกรรมฐานที่เหมาะแก่จริตของบุคคลนั้น ๆ ท่านอาจารย์จึงได้กล่…

บทความนี้อธิบายกรรมฐานที่เหมาะสมกับจริตของแต่ละบุคคล โดยอาทิ อสุภกรรมฐานที่เป็นประโยชน์ต่อคนที่มีราคะมาก และอานาปาน…

…านมีกสิณเป็นต้น จะไม่ข่มกิเลสมีราคะเป็นต้น หรือจะไม่เป็นอุปการะแห่งกุศลธรรมมีศรัทธาเป็นต้น ไม่มี ฯ [อธิบายอัปปนามีและไม่มีในกรรมฐานบางอย่าง บทว่า สพฺพตฺถาปิ คือ แม้บรรดากรรมฐาน ๔๐ อย่าง ๆ อัปปนาไม่มีในกรรมฐ…

บทความนี้เสนอแนวทางการเจริญกรรมฐานโดยมีกสิณเป็นต้น และวิเคราะห์ความสำคัญของการมีสมาธิและอัปปนาในการละกิเลส บรรยายถึงกรรมฐานที่มีลักษณะเฉพาะ เช่น อสุภกรรมฐาน และถึงวิธีการฝึกอบรมจิตเพื่อให้ถึงอัปปนาในร

…อรรถแห่งภาวนาวิธีนั้น ก็จะมีการ ชักช้ามากเกินไป เพราะฉะนั้น พวกเราจักไม่ให้ภาวนาวิธีนั้นพิสดารนักฯ [อธิบายความต่างกันแห่งนิมิต คำว่า ยทา ฯ เป ฯ สมุคุคหิต ความว่า บริกรรมนิมิตนั้นเป็น ธรรมชาตที่จิตกำหนดแล้วโ…

ในเนื้อหานี้อธิบายถึงวิธีการภาวนาที่ต้องประกอบไปด้วยองค์ประกอบที่จำเป็น ทั้งการตัดปลิโพธ การปลงผล การทำดวงกสิณ และการต…

…าะ เกิดจากภาวนาฯ บทว่า สมปุปิติ คือแนบแน่นสนิทดี ๆ สองบทว่า ตโต ปฏฐาย คือ ตั้งแต่ปฏิภาคนิมิคเกิด ฯ [อธิบายความต่างกันแห่งวสีทั้ง ๕] ความสามารถคำนึงถึงองค์ฌานต่อเนื่องกันไม่เลยไปจากชวนะ ๔-๕ ชวนะและภวังค์เล็ก…

ในบทนี้มีการกล่าวถึงนิมิตที่เป็นปฏิภาคนิมิตและคุณสมบัติต่างๆ ของวสีในการดำรงอยู่ภายในอารมณ์ทั้ง ๕ โดยวิเคราะห์ความแตกต่างของนิมิตรและองค์ฌาน รวมถึงวิธีการเข้าไปยังระดับฌานอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งในกระบ

…คล่องแคล่วในการนึกนั่นแล ฯ จริงอยู่ ชวนะทั้งหลายในลำดับแห่ง อาวัชชนะนั่นเอง ชื่อว่าปัจจเวกขณชวนะ ฯ [อธิบายรูปฌานและอรูปฌาน] ๆ ๆ ท่าน คำว่า วิตกฺกาทิโอฬาริกงฺค์ ปหานาย ความว่า เพื่อความ ไม่เกิดขึ้นแห่งองค์มี…

เนื้อหานี้เกี่ยวกับการอธิบายเสนอในอภิธัมมัตถสังคหบาลีซึ่งเขียนถึงการออกทางจิตและความคล่องแคล่วในการพิจารณา โดยระบุถึงบทบาทของวิต…

…าโร จ อุปฺปชฺชติ ความว่า และอุปจารสมาธิเมื่อข่มนิวรณ์เป็นต้นไป ก็ย่อมเกิดขึ้น ๆ นัยกรรมฐาน ๔๐ จบ ฯ [อธิบายอภิญญา ๕] สองบทว่า อภิญญาวเสน ปวตฺตมาน ความว่า รูปาวจรปัญจม ฌานนั่นแล ที่เป็นไปโดยอำนาจแห่งโลกิยอภิญ…

บทนี้กล่าวถึงการเจริญกรรมฐานและความสำคัญของสมาธิในพระพุทธศาสนา โดยเน้นการประณีตและการข่มนิวรณ์เพื่อพัฒนาจิตสู่ระดับอภิญญา ซึ่งเป็นการรู้ยิ่ง และการใช้กรรมฐาน ๑๐ เพื่อเจริญจิตอันเป็นเลิศ รวมถึงความหมาย

…นที่เป็นบท เสียง จิตของอื่น และขันธ์ที่เคยอาศัยอยู่ในกาล ก่อนเป็นต้น ซึ่งเป็นอารมณ์แห่งบริกรรมฯ બૈ [อธิบายอารมณ์ของอภิญญา ๕] จริงอยู่ บรรดาอารมณ์มีรูปเป็นต้น อิทธิวิธญาณ มีอาลัมพนะ (อารมณ์) 5 อย่างก่อน คือ …

บทนี้กล่าวถึงการเข้าถึงอภิญญาโดยการส่งบริกรรมจิตไปที่ปัญจมฌาน ซึ่งเป็นฌานที่ประกอบด้วยอุเบกขาและเอกัคคตา การอธิษฐานเพื่อบรรลุอภิญญาและการบริกรรมอิทธิวิธญาณในประสบการณ์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และฌ

…ดังพรรณนามาฉะนี้ ฯ บทว่า ยถารหมปุเปติ คือ รูปาวจร ปัญจมฌาน ย่อมแนบแน่น โดยอนุรูปแก่บริกรรมนั้น ๆ ฯ [อธิบายความต่างกันแห่งอภิญญา ๕] บัดนี้ เพื่อจะแสดงความต่างกันแห่งอภิญญาทั้งหลาย โดยความ ต่างแห่งอารมณ์เท่าน…

…รม ๓ หรือ ๔ หน สามารถเข้าถึงจิตของผู้อื่นได้ด้วยเจโตปริยญาณ คล้ายกับการมองด้วยทิพยจักษุ นอกจากนี้ยังอธิบายถึงการกำหนดอารมณ์ของจิตที่มีราคะและความแตกต่างระหว่างอภิญญา โดยเน้นความหมายของอิทธิวิธา ทิพพโสต และป…

…ทั้ง ๔ เป็นอารมณ์ ฯ ความต่าง กันโดยอำนาจแห่งอารมณ์ ชื่อว่าโคจรเภท ฯ จบนัยที่กล่าวไว้ในสมถกรรมฐาน ฯ [อธิบายวิปัสสนากรรมฐาน] મૈં ธรรมชาติที่ชื่อว่าวิปัสสนา เพราะอรรถว่า เห็นโดยอาการต่าง ๆ ด้วยอำนาจลักษณะมีอนิ…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับการเข้าถึงความรู้เพื่อการสืบต่อสันตติชาติภพ รวมถึงการใช้ตาทิพย์ในญาณต่าง ๆ เช่น จุตูปปาตญาณ…

…ถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 424 กรรมฐานนั้น ฯ สัมพันธ์ความว่า มีการสงเคราะห์วิสุทธิ์ ด้วยนัย ๒ อย่าง ฯ [อธิบายไตรลักษณ์] ที่ชื่อว่าลักษณะ ก็เพราะอรรถว่า เป็นข้อควรกำหนด หรือเป็น เครื่องสำหรับจะกำหนด คือความไม่เ…

บทความนี้อธิบายความสัมพันธ์ของกรรมฐานกับความไม่เที่ยง ทุกข์ และอนัตตาในหลักธรรมของพระพุทธศาสนา โดยเสนอวิธีการพิจารณ…

…ราะไม่มีนิมิตมีนิจนิมิตเป็นต้นฯ ชื่อว่าอัปปณิหิตะ เพราะความมุ่งมาด ได้แก่ความปรารถนา คือตัณหาไม่มี [อธิบายสีลวิสุทธิ] ศีลที่ชื่อว่าปาฏิโมกข์ เพราะอรรถว่า ยังบุคคลผู้รักษาศีลนั้นให้ พ้นจากทุกข์มีอบายเป็นต้น …

บทความนี้พูดถึงญาณต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพ้นจากสังขาร และการรักษาศีลเพื่อให้พ้นจากทุกข์ โดยอธิบายถึงคุณสมบัติของญาณและศีลที่ช่วยให้เกิดความเข้าถึงธรรมสูงสุด มีการชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการรักษาศี…