อภิธัมมัตถสังคหบาลี: การระลึกถึงคุณและธรรมชาติของเมตตา : หน้า 412/442

- ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 412 แล้วระลึกถึงคุณมีศรัทธาเป็นต้น ของตนเนือง ๆ ชื่อว่าเทวตานุสสติ ฯ การระลึกถึงคุณของพระนิพพาน อันเป็นธรรมสงบระงับทุกข์ทั้งมวล เนือง ๆ ชื่อว่าอุปสมานุสสติ ฯ การระลึกเนือง ๆ ถึงความตายอัน เป็นความขาดสิ้นแห่งชีวิตนทรีย์ ชื่อว่ามรณานุสสติ ฯ สติที่ไป คือ ดำเนินไปในส่วนแก่งการมีผมเป็นต้น ชื่อว่ากายคตาสติ ฯ อานะ และอาปานะ ชื่อว่าอานาปานะ ได้แก่ลมหายใจออกและสมหายใจเข้าฯ สติมีลมหายใจออกและลมหายใจเข้านั้นเป็นอารมณ์ ชื่อว่าอานา ปานัสสติ ฯ [อธิบายอัปปมัญญา ๔] ธรรมชาติที่ชื่อว่าเมตตา เพราะอรรถว่า เยื่อใย คือเสน่หา อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่าเมตตา เพราะอรรถว่า เกิดมีในพวกมิตร ฯ เมตตานั้นมีการนำประโยชน์เกื้อกูลและความสุขเข้าไปให้แก่สัตว์ทั้งหลาย เป็นลักษณะ ฯ กรุณามีความปรารถนาจะบำบัดทุกข์ของคนอื่น เป็น ลักษณะ ฯ มุทิตามีความชื่นชมต่อสมาบัติของคนอื่นเป็นลักษณะ ฯ อุเบกขามีความเป็นโดยอาการเป็นกลาง ๆ ในอิฏฐารมณ์และอนิฏฐา รมณ์เป็นลักษณะ ฯ ภาวนามีเมตตาเป็นต้น ชื่อว่าอัปปมัญญา เพราะ “มีสัตว์ไม่มีประมาณเป็นอารมณ์ ฯ ธรรมมีเมตตาเป็นต้น ชื่อว่าพรหม- วิหาร เพราะเป็นธรรมที่อยู่อันสูงสุด หรือเพราะเป็นธรรมที่อยู่ของ ผู้สูงสุดฯ สัญญาที่เป็นไปว่าปฏิกูล ในกวฬิงการาหาร ด้วยอำนาจการ พิจารณาโดยกิจมีการไป การแสวงหา และการบริโภคเป็นต้น ชื่อว่า อาหารเรปฏิกูลสัญญา ฯ กำหนดธาตุทั้ง ๔ มีปฐวีธาตุเป็นต้น โดย