อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - การบัญญัติในพระพุทธศาสนา : หน้า 390/442

ๆ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 390 เวียนขวารอบเขาสิเนรุ ฯ บทว่า ทิศากาลาฬิกา ความว่า บัญญัติ ทิศมีทิศตะวันออกเป็นต้น ชื่อว่าที่สาบัญญัติ, บัญญัติเวลามีเวลาเช้า เป็นต้น ชื่อว่ากาลบัญญัติ, และบัญญัติเดือน ฤดู และชื่อว่าเดือน มี วิสาขมาสเป็นต้น อันพิเศษโดยชื่อนั้น ๆ ชื่อว่ามาสาทิบัญญัติฯ ไม่ จดถึงกัน ฯ คำว่า กูปคูหาทิกา ได้แก่ บัญญัติช่องว่างมีบ่อ ถ้ำ และช่องเป็นต้น ชื่อว่าอากาสบัญญัติฯ บทว่า ติติภูตนิมิตต์ คือ ภูตนิมิตนั้น ๆ มีปฐวีกสิณเป็นต้นฯ คำว่า ภาวนาวิเสส์ ได้แก่ อาการพิเศษที่สืบเนื่องกันของภาวนา ต่างโดยบริกรรมเป็นต้นฯ คำว่า กสิณนิมิตตาทิกา ความว่า บัญญัตินิมิตซึ่งต่างกัน คือ อุคคหนิมิต และปฏิภาคนิมิต อันปรากฏแก่พระโยคี ต่างโดยมีกสิณนิมิตและอสุภ นิมิต เป็นต้น ฯ คำว่า เอวมาทิเภทา ความว่า และบัญญัติต่างโดย บัญญัติเป็นต้นว่าอากาศที่เพิกกสิณ และกสิณคือความดับ (แห่งจิต และเจตสิก) ฯ คำว่า อตฺถจุฉายาการเรน ความว่า โดยอาการคือเงา แห่งปรมัตถธรรม ได้แก่โดยอาการคือส่วนเปรียบ ฯ [อธิบายนามบัญญัติเป็นต้น] คำว่า นามนามกมุมาทินาเมน ความว่า โดยชื่อ ๖ อย่างนี้ คือ นาม นามกรรม นามไธย นิรุตติ พยัญชนะ และอภิลาป ฯ บรรดานามเป็นต้นนั้น สัททรูปที่ชื่อว่านาม เพราะอรรถว่า น้อมไป ในอรรถทั้งหลาย ฯ นามนั้นมี ๒ อย่าง ด้วยอำนาจแห่งนามที่คล้อย