อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 420/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 420 แก่อภินิหาร (ควรแก่การส่งบริกรรมจิตไปเพื่อต้องการบรรลุอภิญญา) เข้าปัญจมฌานที่เป็นรูปวจรนั่นแล เพราะประกอบด้วยอุเบกขาและ เอกัคคตา และเพราะเป็นฌานสมควร คือฌานที่ ๕ นั้น ซึ่งมีปฐวีกสิณ เป็นต้นเป็นอารมณ์อันเป็นบท คือเป็นที่ตั้งแห่งอภิญญา แล้วออกจาก ฌานที่ ๕ นั้น ฯ คำว่า อธิฏเฐยุยาทกมาวชุชิตวา ความว่า รำพึงถึง รูปเป็นต้น มีจำนวนตั้ง ๑๐๐ รูปเป็นอาทิ ที่ควรอธิษฐาน คือควรทำให้ เป็นต่างๆ ในเวลาบริกรรมแห่งอิทธิวิธญาณก็ดี ถึงเสียงต่างด้วยเสียง หยาบและเสียงละเอียดในเวลาบริกรรมแห่งทิพพโสตก็ดี ถึงจิตของคน อื่นต่างด้วยจิตมีราคะเป็นต้น ด้วยการเห็นสีที่เป็นไปในหทัย ในเวลา บริกรรมแห่งเจโตปริยญาณก็ดี ถึงขันธ์ที่เคยอาศัยอยู่ในกาลก่อน อัน ต่างด้วยจุติจิตเป็นต้นในภพก่อน ๆ ในสมัยแห่งบริกรรมของปุพเพนิวา สานุสสติญาณก็ดี ถึงรูปที่เป็นไปในที่มีแสงสว่างแผ่ไปถึง ในสมัยบริ กรรมแห่งทิพยจักษุก็ดี ฯ สองบทว่า ปริกมุม กโรนฺตสฺส คือ เมื่อพระโยคีกระทำบริกรรมโดยนัยเป็นต้นว่า เราจงเป็น ๑๐๐ คน ๆ ฯ บทว่า รูปาทีสุ ได้แก่ ในอารมณ์ทั้งหลาย อันต่างด้วยอารมณ์มีรูป ฌานที่เป็นบท เสียง จิตของอื่น และขันธ์ที่เคยอาศัยอยู่ในกาล ก่อนเป็นต้น ซึ่งเป็นอารมณ์แห่งบริกรรมฯ બૈ [อธิบายอารมณ์ของอภิญญา ๕] จริงอยู่ บรรดาอารมณ์มีรูปเป็นต้น อิทธิวิธญาณ มีอาลัมพนะ (อารมณ์) 5 อย่างก่อน คือ ฌานที่เป็นบาท ๑ กาย ๑ อารมณ์ 4 มีรูปเป็นต้น ในที่เป็นที่อธิษฐานรูปเป็นต้น ฯ บรรดาอารมณ์มีฌาน