อาจารย์ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 34 / 66

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 182 อาจารย์นั้นแลกล่าวไว้ ในปรมัตถวินิจฉัย ในอธิการแสดงวิบาก ที่ประกอบด้วยญาณ ไม่เป็นแก่บุคคลนี้ว่า ญาณวิบากทั้…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา เรียบเรียงการอภิปรายของอาจารย์เสนอบุคคล 8 ประเภทและคำอธิบายเกี่ยวกับวิบากที่ประกอบด้วยญาณที่แตกต่างกัน โดยมีอาจารย์จำนวนมากเห็นพ้อ…

… สัตว์ถึงความพินาศด้วย ความเป็นแห่งโรคเป็นต้นอย่างใดอย่างหนึ่ง ชั่วเวลาเท่านี้ เป็น อันตรกัลป์ ๑" ฯ อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่า "วิวัฏฏฏฐายีอสงไขย กัลป์นั้น ประมาณ ๒๐ อันตรกัลป์" เหล่าเทวดาที่ชื่อว่าอากาสานัญจาย…

เนื้อหาเกี่ยวกับการกำหนดอายุของพรหมปาริสัชชาและแสดงความเข้าใจในอสงไขยกัลป์ที่กล่าวถึงในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์และโลกในช่วงเวลาต่าง ๆ พร้อมข้อมูลเกี

…ปวัติกาล (ภายหลัง)ฯ ไม่มีการกล่าวว่า "ก็เมื่อไม่ให้ปฏิสนธิ เจตนานั้น ย่อมให้วิบากในปวัติกาล" ฯ ท่าน อาจารย์ทั้งหลายกล่าวไว้ว่า "แท้จริง ในอันดับจุติจิตเป็นโอกาสแห่ง อุปปัชชเวทนียกรรม แต่เมื่อให้ปฏิสนธิแล้ว เ…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์เจตนาในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยแบ่งแยกความแตกต่างระหว่างเจตนาดวงแรกที่ไม่ได้ชื่อว่าเป็นตัวกรรมและเจตนาอุปปัชชเวทนียกรรม ซึ่งให้ผลในภพหน้า การทำความเข้าใจเกี่ยวกับเจตนาและกรรม

…จตนาคิดจะล่วงฐานะ ที่ไม่ควรถึง ด้วยอำนาจการเสพอสัทธรรม ซึ่งเป็นไปทางกายทวาร ชื่อว่ากาเมสุมิจฉาจาร ฯ อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่า "แม้การดื่มสุรา ท่านก็สงเคราะห์เข้าในบทว่า กาเมสุมิจฉาจารนี้เหมือนกัน" เพราะเป็น กา…

เนื้อหานี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลีในเรื่องการแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของเจตนาในการกระทำ อาทิ ปาณาติบาต ซึ่งหมายถึงการฆ่าสัตว์, อทินนาทาน ซึ่งหมายถึงการลักขโมย และกาเมสุมิจฉาจาร ซึ่งรวมถึงการประพฤติผ

…กรรมและผลของกรรม ย่อมมีด้วยโมหมูลจิตฯ แม้ใน มุสาวาทเป็นต้น บัณฑิตพึงประกอบคำตามสมควรอย่างนั้นฯ ท่าน อาจารย์ทำในใจว่า "กามาวจรกุศลนั้น แม้เมื่อจะเกิดขึ้นในอารมณ์ ทั้ง 5 ด้วยอำนาจแห่งกรรม ๓ อย่าง (คือ กายกรรม …

…มาย นอกจากนี้ยังกล่าวถึงการใช้สอยของจากบุญกิริยาวัตถุและการรักษาศีลที่เกี่ยวข้องกับกรรมและผลกรรม โดยอาจารย์เน้นย้ำถึงความสำคัญของทาน ศีล และภาวนาอันเป็นกระบวนการในการทำให้เกิดกรรมดีในใจของผู้ปฏิบัติ ปรัชญาบท…

…กหลายนอกนั้น อันมรรคเบื้องบนทั้งหลายละอยู่ ๆ ในอกุศลธรรม ๓ อย่างนั้น แม้ ธรรมที่บางทีอันทัสสนะพึงละ อาจารย์ทั้งหลายเรียกว่า "ธรรมอัน ทัสสนะพึงละ" ในกัมมนิทเทสนี้ เพราะเหมือนกับธรรมอันทัสสนะ พึงละ 1 ก็ถ้ากรรม…

งานเขียนนี้ เซียนท่านได้อธิบายถึงแนวคิดอันเกี่ยวข้องกับอภิธัมมหาสังสารในมุมมองของกรรมและธรรม โดยเฉพาะว่าด้วยมรรคเบื้องบน ๓ อย่าง ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถึง 'ภาวนา' ซึ่งเกี่ยวพันกับการเห็นพระนิพพานแล

…ย่อมเกิดในชั้นเวหัปผลา) ฯ แต่ว่า ปัญจมฌานที่ถึง ความเป็นอภิญญา (ที่ได้ชื่อว่าอภิญญา) ไม่มีวิบาก ท่านอาจารย์ ให้สำเร็จแล้วด้วยคำว่า "อลทฺธา ตาทิส" เป็นอาทิ ฯ ส่วนท่าน อาจารย์ทั้งหลายผู้แต่งมูลฎีกาเป็นต้น ให้ป…

…งขั้นวิญญาณได้ ที่สำคัญคือการทำความเข้าใจเกี่ยวกับการทำและการเจริญภาวนาที่ถูกต้องในอรูปธรรม ซึ่งท่านอาจารย์ได้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญผ่านการศึกษาคัมภีร์อย่างละเอียด เพื่อให้เห็นถึงความไม่มีวิบากที่เกิดจากการเ…

…ณีเป็นต้น ผู้ลวงเหล่าสัตว์ด้วยอาการ มีสีและสัณฐานอันน่าชอบใจเป็นต้นฯ แม้ข้อนี้ ก็สมจริงดังคำที่ท่าน อาจารย์พุทธทัตตะกล่าวไว้ว่า ธรรมมีปฐวีธาตุเป็นต้น บัณฑิตเรียกว่า มหาภูต เพราะปรากฏเป็นสภาพอันใหญ่ อีกอย่างห…

…ธาตุ ซึ่งจะมีการเปรียบเทียบกับลักษณะต่างๆ เช่น การแสดงสิ่งที่ไม่เคยมี สูตรกำกึ่งที่ใช้แสดงผล โดยท่านอาจารย์พุทธทัตตะได้บอกว่ามหาภูตรูปคือสิ่งมีขนาดใหญ่ภายใต้ความหลากหลายทั้งนี้จึงกลายเป็นธรรมที่มีลักษณะหลอกล…

…หมวดเดียวกับความ ร้อน แต่หาไม่ได้อย่างนี้ เพราะฉะนั้น จึงไม่มีใครรู้สึกอาโปธาตุว่าเป็น ของเย็น ๆ แต่อาจารย์เหล่าใดกล่าวว่า ความเป็นของเหลว ชื่อว่า อาโปธาตุ และความเป้นของเหลวนั้น อันบุคคลถูกต้องจับได้ อาจารย…

…เข้าใจว่าเย็นและความเป็นของเหลวที่ชัดเจนในการรับรู้ของบุคคล โดยอ้างถึงความเชื่อในสัณฐานของรูปธรรมจากอาจารย์ต่างๆ ซึ่งแสดงถึงการเชื่อมโยงระหว่างอารมณ์และปัญจวิญญาณ ผ่านการรับรู้ในการจับต้องของเหลวและโคจรรูปที…

…่ชื่อว่ากวฬิงการาหาร เพราะอรรถว่า อัน บุคคลทำให้เป็นคำแล้วจึงกลืนกิน ๆ ก็คำว่า กวฬิงการาหารนี้ ท่าน อาจารย์กล่าวไว้ เพื่อจะแสดงอาหารทำให้เป็นไปกับด้วยของอันเป็นที่อยู่ แห่งโอชะ ๆ แต่โอชะอันเป็นยางแห่งอาหารที…

บทนี้กล่าวถึงแนวคิดเกี่ยวกับอาหารและรูปร่างของร่างกายมนุษย์ โดยเฉพาะการอธิบายลักษณะของอาหารที่สามารถเข้าไปช่วยสนับสนุนการทำงานของร่างกายและอินทรีย์ รวมถึงการจัดหมวดหมู่รูปธรรมและความเข้าใจในธรรมชาติขอ

…้งแรกๆ ก็เพราะอธิบายอย่างนี้ เพื่อแสดง ความไม่แตกต่างกันโดยอรรถ ในนิเทศแห่งรูปปวัติทั้ง ๒ นั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า ความเริ่มก่อแห่งอายตนะทั้งหลายอันใด อันนั้น ชื่อว่าความแรกก่อแห่งรูป ความแรกก่อแห่งรูปอั…

…ห์บทความในอภิธัมมัตถสังคหบาลี ที่อธิบายถึงชาติรูปและการเริ่มก่อแห่งรูปที่มีความสำคัญในพุทธศาสนา ท่านอาจารย์ได้แบ่งแยกความเริ่มก่อและความสืบต่อของรูป ให้เห็นถึงความเกี่ยวข้องกันระหว่างรูปและเวไนยสัตว์ พร้อมทั…

…ณะนั้นหรือ เพราะฉะนั้น ปัจจัยแม้ ทั้งหมด ชื่อว่าเป็นเหตุแห่งรูป ใน อุปปาทขณะแห่งจิตเท่านั้น จะพึงมี อาจารย์บางท่านท้วงว่าดังนี้ ฯ จะเฉลยใน คำของอาจารย์บางท่านนั้นว่า กิริยาเครื่อง กำหนดภังคขณะ พระผู้มีพระภาค…

…ิธีการทำความเข้าใจเกี่ยวกับ ฐิติขณะแห่งจิตและการเกิด-ดับของทุกขสัจ-สมุทัยสัจ การอภิปรายข้อขัดแย้งจากอาจารย์ท่านหนึ่งเป็นเรื่องที่สำคัญในอภิธรรม ข้อคิดเห็นต่าง ๆ จะช่วยให้เห็นมุมมองที่หลากหลายเกี่ยวกับธรรมชาต…

…มีความประกอบด้วยองค์ฌานอันเป็นปัจจัย พิเศษ ในการให้รูปเกิด ย่อมยังรูปให้เกิดไม่ได้ เพราะฉะนั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า อรูป ฯ เป็น วขจิต ดังนี้ ฯ ก็ปฏิสนธิจิตและ จุติจิต ไม่ใช่เป็นจิตดวงอื่น เพราะรวมอยู่ภายใ…

…ีความสามารถในการทำให้รูปเกิดขึ้นได้ เนื่องจากไม่มีองค์ฌานอันเป็นปัจจัยพิเศษ ข้อความนี้อิงตามคำสอนของอาจารย์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นการวินิจฉัยจากอรรถกถาจารย์ว่า จุติจิตของพระขีณ…

…จากกันไม่ได้) ฯ เพื่อแสดงความพิเศษแห่งคำว่า "จิตที่ช่วย ค้ำจุนอิริยาบถและยังรูปให้เกิดขึ้น" นี้ ท่านอาจารย์จึงทำการถือเอา อิริยาบถและวิญญัติต่างหากจากรูป ฯ งหลายทรง คำว่า เตรส ความว่า โสมนัสชวนจิต ๑๓ คือ จาก…

…ะพุทธศาสนา โดยเฉพาะในเรื่องการหัวเราะและความสุขของบุคคลในระดับต่าง ๆ โดยอิงจากคำสอนของพระพุทธเจ้าและอาจารย์ทางพระอภิธรรม การอธิบายดังกล่าวช่วยให้เห็นถึงการทำงานของจิตในรูปแบบต่าง ๆ และการเชื่อมโยงระหว่างจิตก…

…วจรภูมิ) รูป ๒๓ ย่อมดับไปพร้อมกัน เพราะไม่มีรูป ทั้ง ๕ ด้วยสามารถแห่งฆานะ ชิวหา กายและภาวรูป ๒ ฯ แต่อาจารย์ บางพวกกล่าวว่า แม่รูปทั้ง ๓ มีลหุตาเป็นต้น ก็ไม่มีในรูปภพเหล่านั้น เพราะไม่มีความกำเริบแห่งธาตุมีอั…

…จากนี้ยังอธิบายการดับของรูปทั้งหลายและการไม่มีการทิ้งสรีระในเวลาตาย การอภิปรายยังครอบคลุมถึงผลงานของอาจารย์ที่กล่าวถึงเทววิทยาในความหมายของจิต และรูปที่เพิ่มขึ้นมาจากชีวิตที่เป็นอยู่

…ต้นทั้ง ๓ อย่าง ชื่อว่ามิสสกสังคหะ เพราะระคนไปด้วยกุศลธรรมเป็นต้นนั้นนั่นแล คือมีชื่ออย่างนั้น ท่าน อาจารย์กล่าวไว้ ๒ อย่าง ด้วยประการฉะนี้ ฯ ก็บรรดาธรรมมีเหตุ เป็นต้นเหล่านี้

ในบทนี้มีการอธิบายถึงอธิบดีและความสัมพันธ์ของธรรมทั้งหลาย การยกอธิปติปัจจัยและความสำคัญของเหตุปัจจัยต่างๆที่สัมพันธ์ในพระพุทธศาสนา มีการจัดแบ่งประเภทขององค์ฌาน, องค์มรรค, และอินทรียธรรม พร้อมทั้งกล่าว

…งแยกเวทนาและสัญญานั้นไว้ไว้ต่างหาก เพราะเป็นเหตุที่เป็นประธานแห่งสงสาร ฉะนี้แล ฯ สมจริงดังคำที่ท่าน อาจารย์กล่าวไว้ว่า เพื่อแยกแสดงส่วนที่ยินดีในวัฏฏธรรม และส่วนที่คอยส่งเสริมส่วนที่ยินดีนั้นต่าง

บทความนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ทุกข์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยชี้ให้เห็นว่าทุกข์เกิดจากตัณหาและสาเหตุแห่งทุกข์นั้นมีชื่อเรียกว่า 'ทุกขสมุทัย' พร้อมแสดงให้เห็นถึงความดับแห่งทุกข์ในธรรมชาติที่เรียกว่า 'ทุก

…ิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 378 อัพยากตชวนวิบากและไม่ยังวิบากอื่นให้ถือเอาอาเสวนะ ฯ แม้คำที่ท่าน อาจารย์ธรรมปาลเถระกล่าวไว้ว่า "ชวนะที่จะพ้นไปจากอาเสวนะไม่มี" ดังนี้ ต้องเข้าใจว่า ท่านกล่าวไว้ด้วยอำนาจโวห…

…หาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเฉพาะการศึกษาเกี่ยวกับอาเสวนะและมรรค โดยอาจารย์ธรรมปาลเถระได้กล่าวถึงปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลต่อการเกิดขึ้นของรูปธรรมและจิต โดยอธิบายถึงความสัมพันธ์ระห…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 382 อาจารย์กล่าวไว้ว่า ธรรมมีราคะและศรัทธาเป็นต้น อันบุคคล อบรม (คือให้สำเร็จ) ในภายใน (คือใน สันดานของตน) และธ…

ในข้อความนี้ อาจารย์ได้นำเสนอความสัมพันธ์ระหว่างราคะ ศรัทธา และธรรมที่มีอิทธิพลต่อการอบรมในธรรมะ มีการกล่าวถึงธรรมที่เป็…

…ีมังสา เป็นปัจจัยแก่นามรูปที่เกิดร่วมกันตามสมควร ในปวัติกาลเท่านั้น ด้วย อำนาจแห่งสหชาตาธิบดี ๆ ท่านอาจารย์ทำในใจว่า ความที่รูปธรรม อาศัยอรูปธรรมเป็นสหชาตปัจจัย พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ด้วยอำนาจ แห่งวัตถุในปฏิส…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงอารมณ์ที่ใช้ในการวิเคราะห์สหชาตาธิบดี ซึ่งประกอบด้วยฉันทาธิบดี วิริยาธิบดี จิตตาธิบดี และวีมังสาธิบดี ที่มีอำนาจร่วมกันในการเกิดนามร