เจตนาทางกรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 218/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 218 "เจตนาดวงแรกนั้น ย่อมไม่ชื่อว่าเป็นตัวกรรม ที่เพ่งความขาดตอนแห่ง สันดานที่เป็นไปแล้ว และที่เพ่งความได้โอกาส เหมือนกรรมทั้ง ๒ (คือ อุปปัชชเวทนียกรรม และอปราปริยเวทนียกรรม) นอกนี้ เพราะเป็นไปด้วยอำนาจแห่งความอุปการะและประทุษร้าย ในบุคคล ผู้ประกอบด้วยคุณวิเศษ ในสันดารแห่งชวนะที่มีกำลัง โดยประการ ดังกล่าวแล้ว เพราะเป็นเจตนาที่มีวิบากนิดหน่อย เพราะไม่ได้ การเสพคุ้น เพราะเหตุนั้น เจตนาดวงแรกนั้น จึงให้ผลเป็นอเหตุกะ เพียงวิบากในปวัติกาล ดุจเพียงดอกไม้ในอัตภาพนี้เท่านั้น ฯ ส่วนชวนเจตนาที่ ๒ ที่ให้สำเร็จประโยชน์ เป็นเจตนาที่ให้ สำเร็จความตั้งใจ ซึ่งได้ความวิเศษ โดยนัยดังกล่าวแล้ว ทั้งเป็น เจตนาอำนวยวิบากให้ในอัตภาพเป็นลำดับไป ชื่อว่าอุปปัชชเวทนียะ (คือกรรมให้ผลในภพหน้า) ฯ ก็แล ชวนเจตนาที่ ๒ นั้น ให้ปฏิสนธิ ๆ බ เสียก่อนแล้ว จึงให้วิบากในปวัติกาล (ภายหลัง)ฯ ไม่มีการกล่าวว่า "ก็เมื่อไม่ให้ปฏิสนธิ เจตนานั้น ย่อมให้วิบากในปวัติกาล" ฯ ท่าน อาจารย์ทั้งหลายกล่าวไว้ว่า "แท้จริง ในอันดับจุติจิตเป็นโอกาสแห่ง อุปปัชชเวทนียกรรม แต่เมื่อให้ปฏิสนธิแล้ว เจตนานั้นย่อมให้วิบาก ในปวัติกาลต่อไป แม้ตั้ง ๑๐๐ ชาติ" ฯ เจตนา ๕ หมวด ที่ ยังไม่ถึงความเป็นทิฏฐธัมมเวทนียกรรมเป็นต้น เพราะเว้นจากเหตุ ตามที่กล่าวแล้ว เป็นไปในท่ามกลางแห่งเจตนาที่เป็นเบื้องต้นและที่ สุด เมื่อมีการได้ช่องโอกาส ในกาลใดกาลหนึ่ง ที่อำนวยให้วิบาก ในปฏิสนธิกาลและปวัติกาลสำเร็จได้ เพราะมีสภาพคือการให้ผลไม่