เหตุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 160 / 294

…เสียได้ด้วยอโลภะ กำจัดอัตตกิลถานุโยคอันเป็นไปทางเคร่งเครียดเกินไปในธุดงค์ทั้งหลาย ได้ด้วยอโมหะ เพราะเหตุนั้น ธรรม ๕ ประการนี้ พึงทราบว่าเป็น ธุตธรรม. [ ธุตังคะ ] ข้อว่า พึงทราบธุตังคะทั้งหลาย ความว่า พึงท…

ในเนื้อหานี้ชี้ให้เห็นถึงวิธีการที่ธรรมอโลภะและอโมหะช่วยในการทำลายความโลภและหลงในวัตถุที่ต้องห้าม สำหรับผู้ที่ปฏิบัติธุดงค์ โดยอธิบายถึงการยับยั้งการเสพติดวัตถุที่ไม่เหมาะสมและการให้สิ่งที่อนุญาตแก่ปั

…ยทำให้อยากได้ ด้วยประการดังกล่าวมา ด ฉะนี้ กรรมฐาน ๓ มีเมตตาเป็นต้น ท่านจึงเรียกว่า สัพพัตถกกัมมฐาน เหตุเป็นกรรมฐานที่พึงต้องการ คือพึงปรารถนาในภาวนานุโยคทั้งปวง เพราะความเป็นกรรมฐานมีอุปการะมากประการ ๑ เ…

เนื้อหาพูดถึงการฝึกจิตด้วยเมตตา โดยแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการมีจิตใจที่เมตตาต่อผู้อื่นและสัตว์ โดยการสร้างจิตสำนึกของการเกิดและความตายเพื่อละอเนสนาและการมีความประพฤติไม่ย่อหย่อนในสัมมาปฏิบัติ การเร

…ไป บริเวณอื่น ด้วยคิดว่า จักพักทำสรีรกิจมีล้างและทาเท้าเป็นต้นจึงไปหา อาจารย์ ดังนี้เลย ถามว่า เพราะเหตุอะไร ? ตอบว่า เพราะถ้า ภิกษุทั้งหลายที่ไม่ถูกกับอาจารย์นั้น จะพึงมีอยู่ในบริเวณนั้นไซร้ พวกเขาถาม ( …

บทความนี้เล่าวิธีปฏิบัติของภิกษุเมื่อเข้าวัด มีการบำเพ็ญวัตรและการใช้บริขารต่างๆ รวมถึงการตระหนักถึงการไม่เข้าไปบริเวณที่มีผู้ไม่เกี่ยวข้องกับอาจารย์ เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกเปิดเผยเรื่องเสียหาย การทำควา

…่างนี้ ในเวลาเย็น ท่านปล่อยให้ ( กลับ ) ไป จึงกราบ (ลา) ไป เมื่อใดท่านถามว่า เธอมาเพื่ออะไร จึงเรียนเหตุแห่งการมาเมื่อนั้น ถ้าท่านไม่ถามเสียเลย แต่ว่าท่านยินดี( การทำ ) วัตร ไซร้ เมื่อล่วง ๑๐ วัน หรือปักข…

วิสุทธิมรรคแสดงถึงแนวทางการปฏิบัติสัมมาวัตรสำหรับศิษย์ในการเคารพและทำให้ครูพึงพอใจ โดยให้ความสำคัญแก่การทำบูชาที่ถูกต้องและเหมาะสม เพื่อเพิ่มความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างครูและศิษย์ ศิษย์ควรทำตามวัตรและระเ

…น บุคคลที่มี ๖ เหมือนกัน คือ คนราคจริต คนโทสจริต คนโมหจริต คนสัทธาจริต คนพุทธิจริต คนวิตกจริต เพราะ เหตุที่ในบุคคล ๖ จำพวกนั้น คนราคจริต ในเวลาประพฤติกุศล ย่อม ศรัทธากล้า เพราะศรัทธาเป็นคุณที่บางใกล้ต่อรา…

เนื้อหาในวิสุทธิมรรคพูดถึงจริยา ๖ และความสัมพันธ์ระหว่างราคะ สัทธา และโทสในบุคคล โดยอธิบายว่าคนแต่ละประเภทมีความก้าวหน้าในทางกุศลอย่างไร และเปรียบเทียบกับทางอกุศล ทั้งนี้เพื่อให้เข้าใจความเป็นเอกภาพขอ

… ส่วนความต่อไปนี้ เป็นวินิจฉัยตามแนวมติของอรรถกถาจารย์ ทั้งหลาย ในปัญหาว่าจริยาทั้งหลายมีอะไรเป็นต้นเหตุนั้น แท้จริง ใน อุสสทกิตตนะ (ตอนว่าด้วยความหนาในวิปากกถา ) ท่านกล่าว คำนี้ไว้ว่า สัตว์ทั้งหลายเหล่าน…

ในบทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์ตามความเห็นของอรรถกถาจารย์เกี่ยวกับจริยาของสัตว์และเหตุที่ส่งผลต่อพฤติกรรม เช่น โลภะ โทสะ และโมหะ ซึ่งส่งผลต่อกายและจิตใจของบุคคลในขณะที่ทำกรรม ทั้งนี้มีกา…

…กจริยานี้ มิได้มาในพระบาลี มิได้มาใน อรรถกถาทุกอาการ ร” ข้าพเจ้าว่าไปตามแนวอาจริยมัติเท่านั้น เพราะ เหตุนั้น บัณฑิตจึงไม่จำเป็นต้องเชื่อเอาเป็นสาระ ด้วยว่า แม้คนจริต ต่างๆ มีโทสจริตเป็นต้น ที่ไม่เผลอตัว ก…

…นกิจกรรมได้ตามความคิดและความเข้าใจของมนุษย์ ที่อาจเกิดจากการขาดสมาธิและกระจัดกระจายใจในการทำกิจกรรม เหตุที่จริยานี้ไม่สามารถพบในพระบาลีและอรรถกถา ถือเป็นการศึกษาในแนวทางอาจริยมัติ

…อยู่ (ที่เสนาสนะนั้น ) เพราะเสนาสนะ (เช่น) นั้น ย่อมเป็นปัจจัยแห่งความท่องเที่ยวแห่งวิตกโดยแท้ เพราะเหตุนั้น อัน คนวิตกจริตควรอยู่ในซอกเขาอันลึก ในเสนาสนะที่มีป่าบัง เช่น เงื้อมท้องช้าง และถ้ำพระมหินท์ แม…

บทความนี้กล่าวถึงสัปปายะที่เหมาะสมกับคนวิตกจริต โดยแนะนำว่าเสนาสนะควรเป็นสถานที่สงบและไม่เปิดเผย เช่น ซอกเขาหรือถ้ำ เพื่อหลีกเลี่ยงความวิตกกังวล เสนาสนะที่มีป่าสมควรจะเป็นที่พักที่ลดการกระตุ้นจากภายนอ

… วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 95 เป็นต้น ท่านกล่าวไว้เพื่อตัดตอน (ขนาด) ปฐวีนิมิตนั้น เพราะ เหตุนั้น พระโยคาวจรแต่งวงกสิณให้ได้กำหนดขนาด ดังกล่าวนั้นแล้ว อย่าใช้เกรียงไม้เพราะมันทำให้เกิดสีที่แตกต…

เนื้อหาเกี่ยวกับการตั้งค่าของกสิณในวิสุทธิมรรคที่ต้องมีการจัดตำแหน่งที่เหมาะสม เพื่อนั่งอย่างถูกต้อง และหลีกเลี่ยงการใช้เกรียงไม้ที่ทำให้เกิดสีที่แตกต่าง ซึ่งอาจมีผลต่อการมองเห็นของกสิณ การนั่งต้องอยู

…า (ดู) ดวงจะไม่ชัด จิตก็จะหดหูไปเสียด้วย แม้โดยวิธีอย่างนี้ นิมิต (แท้) ก็ไม่เกิด เหมือนกัน ) เพราะ เหตุนั้น ต้องลืมตาโดยอาการพอดี (เพ่งดู) ถือเอานิมิตภาวนา ไป ดุจดูนิมิตแห่งหน้า ( ของตน )ที่หน้าแว่น ฉะนั…

เนื้อหาว่าด้วยการเห็นโทษในกามทั้งหมด รวมถึงอุบายที่ช่วยสลัดกามออกไป โดยการพึ่งพาการระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ซึ่งจะก่อให้เกิดความสงบและปีติ การทำความเข้าใจในนิพพานและการเพ่งดูนิมิต โดยไม่ให้แ

…ย สติก็ตั้งมั่น จิตก็เป็นสมาธิ ดุจพระ ปธานิยติสสเถระผู้อยู่ ณ นาคบรรพต อาวาสนี้นับเป็นสัปปายะ เพราะ เหตุนั้น ในวิหารใด อาวาส (ที่อยู่) มีหลายแห่งพระโยคาวจร พึง (ลอง ) อยู่ในอาวาสเหล่านั้นแห่งละ ๓ วัน จิตข…

บทความนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์อาวาสและโคจรคามในวิสุทธิมรรคแปล ซึ่งสำรวจความสำคัญของสภาวะจิตและการตั้งอยู่ในอาวาสที่เหมาะสม เพื่อให้ได้ผลสัมฤทธิ์ในการบำเพ็ญภาวนาในพระธรรม การระบุอาวาสที่มีความเป็นสัปปาย

…ที่เกิดแล้วบ้าง " ดังนี้ [แก้อรรถปาฐะบางบท] มนสิการอันเป็นไปโดยกิริยาที่พระโยคีกำหนดอาการอันเคยเป็น เหตุเกิดขึ้นแห่งธรรมทั้ง ๓ มีปัสสัทธิเป็นต้นได้แล้วยังธรรมทั้ง ๓ นั้น ให้เกิดขึ้นนั่นแล ชื่อว่าโยนิโสมนส…

เนื้อหาว่าสิ่งที่เป็นอาหารเพื่อการเกิดขึ้นแห่งสมาธิสัมโพชฌงค์และอุเบกขาสัมโพชฌงค์นั้นควรให้ความสำคัญแก่ตรรกะและธรรมต่างๆ โดยการทำโยนิโสมนสิการให้มาก ยังมีแนวทางในการเข้าใจธรรมทั้ง ๓ เพื่อให้เกิดปัสสัท

…ื่อว่า คนละสัมมา- วายามะเสียแล้ว จะพึงได้บรรลุคุณวิเสสแม้ สักหน่อยหนึ่ง นั่นไม่ใช่ฐานะจะมีได้ เพราะ เหตุนั้น ผู้รู้กำหนดอาการเป็นไปแห่งจิตได้ พึงประกอบความเสมอกันแห่งวิริยะ ( กับสมาธิ ) ไว้ร่ำไป (คือ) จึง…

เนื้อหาพูดถึงการปฏิบัติทางจิตที่สำคัญในวิสุทธิมรรค โดยการเน้นความสำคัญของความเพียร และการประกอบความสมดุลระหว่างวิริยะและสมาธิเพื่อที่จะไม่ละทิ้งความพยายาม ในการพัฒนาจิตใจและส่งเสริมสมาธิให้สามารถเข้าถ

…ถในบทว่า วิเวกช์ (ดัง) นี้ ความสงัดชื่อ วิเวก หมายความว่า ปราศไปจากนิวรณ์ อีกนัยหนึ่งธรรมใดสงัดแล้ว เหตุนั้น ธรรมนั้นจึงชื่อว่า วิเวก คือธรรมอันสงัดจากนิวรณ์ หมาย ถึงกองธรรมอันสัมปยุตด้วยฌาน ปีติสุขชื่อว่…

เนื้อหานี้อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างวิตกและวิจารในบริบทของการปฏิบัติธรรมในวิสุทธิมรรค โดยใช้ภาพเปรียบเทียบกับช่างทำภาชนะ ศึกษาเพื่อเข้าถึงสภาพสงบ (วิเวก) ที่ปราศจากนิวรณ์และเชื่อมโยงกับสภาวะของฌานแล

…อเกิดในวิเวกนั้น [แก้อรรถบท ปีติสุข] พึงทราบอรรถในบทว่า ปีติสุข (ดังต่อไป) นี้ ธรรมชาติใดทำ ให้อิ่ม เหตุนั้น ธรรมชาตินั้นจึงชื่อว่า ปิติ ปีตินั้นมีความปรีย์เปรม เป็นลักษณะ มีอันยังกายและจิตใจให้อิ่มเอิบเป…

ในบทนี้ว่าด้วยธรรมชาติของปีติสุขที่มีรสชาติแห่งการอิ่มเอิบ ทั้งนี้ปีติสามารถแบ่งออกเป็น 5 ประเภท ได้แก่ ขุททกาปีติ, ขณิกาปีติ, โอกกนฺติกาปีติ, อุพฺเพงคาปีติ และปีติโลดโผน แก่แต่ละประเภทมีอาการที่แตกต่

…อว่า สุข อีกนัยหนึ่ง ธรรมชาติใดกัดเสีย ( หรือ ) ขุดเสีย ( คือ ) กำจัดเสียด้วยดี ซึ่งอาพาธในกายและใจ เหตุนั้น ธรรมชาตินั้นจึงชื่อว่าสุข ( ธรรมชาติ อันกำจัดอาพาธเสียด้วยดี สุขนั้นมีความอร่อยเป็นลักษณะ มีอัน…

เนื้อหาวิเคราะห์ถึงสุขที่เกิดจากการกำจัดอาพาธในกายและใจ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างปีติและสุขในบริบททางพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังกล่าวถึงความแตกต่างระหว่างปีติที่เกิดจากอิฏฐารมณ์และสุขที่มีอยู่ตลอดเวลาซึ

…ในวิภังค์ว่า "บทว่า วิหรติ ความว่าย่อมเคลื่อนไหว เป็นไป รักษา สืบไป ดำเนินไป ไปมาได้ อยู่ไปได้ เพราะเหตุนั้นจึงกล่าวว่า วิหรติ" ดังนี้ ส่วนคำใดที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้ว่า ปฐมฌานละองค์ ๕ ดังนี้ ความ ที่ปฐมฌานละ…

บทความนี้สำรวจความหมายของคำว่า 'อุปสมฺปชฺช' ในวิภังคปาฐะที่เกี่ยวข้องกับการบรรลุฌานที่ ๑ โดยกล่าวถึงความสำคัญของการละนิวรณ์ ๕ ได้แก่ กามฉันทะ พยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจกุกกุจจะ และวิจิกิจฉา ซึ่งมีความจำเ

…เศร้าหมอง และความผ่องแผ้ว ด้วยญาณแล้ว ยังจิตให้ร่าเริงคือให้หมดจด ให้ผ่องแผ้วได้โดยอาการนั้นๆ เพราะ เหตุใด เพราะเหตุนั้นข้าพเจ้าจึงกล่าวว่า สมุปห์สนา บัณฑิตพึงทราบ โดยว่าเป็นความสำเร็จกิจแห่งญาณอันทำให้ผ่…

บทความนี้กล่าวถึงการปฏิบัติทางจิตในวิสุทธิมรรค โดยชี้ให้เห็นความสำคัญของอุเบกขาในการทำให้จิตผ่องแผ้วและพ้นจากกิเลสต่างๆ การบรรลุญาณสามารถทำให้สัมผัสถึงความสำเร็จและความสงบของจิต รวมถึงการคงไว้ซึ่งความ

…่อาศัยได้นาน ) และดังพระราชาผู้เสด็จเข้าสู่อุทยานที่สะอาดดี (เสด็จอยู่ในอุทยานนั้นนาน ) ฉะนั้น เพราะเหตุนั้น พระโบราณจารย์ ทั้งหลายจึงกล่าวไว้ว่า "พระโยคาวจรจึงถ่ายถอนเสียซึ่งฉันทะในกาม ทั้งหลาย ซึ่งปฏิฆะ…

…รขยายปฏิภาคนิมิตซึ่งเป็นขั้นตอนสูงสุดในการทำสมาธิ จึงควรทำให้จิตใจหมดจดก่อนเข้าถึงฌานถึงจะเป็นผลดี. เหตุผลว่าเพื่อความสุขสงบของจิตตภาวนาให้ตั้งมั่น ในส่วนการขยายปฏิภาคนิมิต อาจมีการเกิดขึ้นในสองชั้นคือ อุ…

…ิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 157 อัปปนาแล้ว ก็จำต้องขยายในฐานะ ( จุด ) หนึ่งเป็นแน่แท้ เพราะ เหตุนั้น ข้าพเจ้าจึงกล่าวว่า " จึงขยาย (ส่วน) ปฏิภาคนิมิตตามที่ได้ ไว้แล้ว " (ต่อไป ) นี้เป็นนัยในการขยา…

เนื้อหาเกี่ยวกับการขยายปฏิภาคนิมิตในวิสุทธิมรรค โดยระบุแนวทางที่พระโยคีควรปฏิบัติตาม ในการขยายขนาดนิมิตที่กำหนดไว้โดยเปรียบเทียบกับการทำงานของชาวนาและภิกษุ การดำเนินการขยายต้องมีการกำหนดขนาดที่ชัดเจนเ