อายตนะ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 8 / 12

…นิพพานด้วยการปฏิเสธว่า ไม่ใช่พระอาทิตย์ พระจันทร์ หรือสิ่ง ใดๆ ที่มนุษย์ในโลกรู้จัก แต่ทรงรับรองว่า อายตนะนั้นมีอยู่ แต่ทว่า ชาวโลกอีกไม่น้อยที่ปฏิเสธการมีอยู่ของทั้งพระนิพพาน นรก สวรรค์ บุญ บาป กฎแห่งกรรม …

เรื่องราวเกี่ยวกับชายตาบอดที่พยายามเข้าใจลักษณะของพระอาทิตย์ผ่านการเปรียบเทียบและประสบการณ์ที่เขามี เมื่อเขาได้ยินเสียงระฆัง เขาเชื่อมโยงเสียงนั้นกับพระอาทิตย์ ชี้ให้เห็นว่ามนุษย์มีความเข้าใจสิ่งต่างๆ

…กับรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธรรมารมณ์ ที่เห็น ได้ยิน ได้ดม ได้ลิ้มรส ได้ถูกต้องสัมผัส ได้ นึกคิดตามอายตนะต่าง ๆ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ สังเกตดู ท่านจะทรงสอนโดยมีหลักการว่า ให้ละ ให้วาง ให…

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้แสดงหลักธรรมความไม่เที่ยงของทุกสิ่งและการที่เราควรละวางจากสิ่งที่คุ้นเคย เพื่อให้จิตกลับสู่ความสงบและบริสุทธิ์ โดยการพิจารณาและเข้าใจว่าสิ่งที่เห็นได้ยิน ล้วนเป็นสิ่งชั่วคราวที่ไ

…ศล ที่เป็นส่วนไม่ดีท่านเรียกว่า อกุศล หรือเป็นกลางๆ ท่านเรียกว่า อัพยากตา ความรู้สึกนึกคิดที่เกิดจากอายตนะภายใน กับ อายตนะภายนอกกระทบกัน ไม่ว่าจะเป็นเห็นรูปด้วยตา ฟัง เสียงด้วยหู ซึ่งส่งผลให้เกิดความรู้แจ้ง…

เนื้อหาเกี่ยวกับขันธ์ 5 ในพระพุทธศาสนาที่ประกอบด้วย รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ซึ่งทุกข์ทางกายและจิตใจ จำเป็นต้องพิจารณา โดยขันธ์ 5 นี้ไม่เที่ยง เป็นทุกข์และอนัตตา เนื่องจากการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และ

…อียดและประณีตที่สุด ซึ่งท่านเรียกว่า อายตนนิพพาน ไม่เรียกว่าภพหรือภูมิอีกต่อไป แต่เปลี่ยนมาใช้คำว่า อายตนะ เป็นดินแดนที่มีความดับสนิท จากอาสวกิเลสทั้งหลาย เมื่อไม่มีกิเลสจึงมีแต่สุขล้วนๆ ไม่มี ทุกข์เจือปนเล…

ภพสามคือภาวะที่ทำให้สรรพสัตว์ต้องเวียนว่ายตายเกิด เนื่องจากกิเลสที่ทำให้เกิดความทุกข์ในชีวิต เช่น กามตัณหา ภวตัณหา และวิภวตัณหา แม้จะมีภพภูมิที่แตกต่างกัน แต่ทุกคนต้องเจอความทุกข์เนื่องจากกิเลสนี้ อาย

…ญา อย่างละเอียด ๆ แต่เพราะทำการทีฆะ ท่านอาจารย์จึงกล่าว เนว สญฺญานาสญฺญ์ฯ เนวสัญญานาสัญญานั่นแล เป็นอายตนะ เพราะ นับเนื่องในมนายตนะ และธัมมาตนะ เหตุนั้นจึงชื่อว่า เนวสัญญา นาสัญญายตนะ และธัมมายตนะ เหตุนั้นจ…

เนวสัญญานาสัญญายตนฌานหมายถึงอรูปฌานที่ ๔ ซึ่งไม่มีสัญญาหยาบ แต่ยังมีสัญญาละเอียดอยู่ โดยสัญญาในฌานนี้มีบทบาทในการกำหนดอารมณ์แห่งวิปัสสนา ผู้ที่ปฏิบัติฌานนี้จะไม่พบกิจแห่งสัญญาที่เด่นชัด แต่ยังมีกิจที่

…างละ ๑๐ ๆ แม้โดยมรรค สติปัฏฐาน สัมมัปปธาน อิทธิบาท อินทรีย์ พละ โพชฌงค์ สัจจะ สมถวิปัสสนา ธรรมขันธ์ อายตนะ ธาตุ อาหาร ผัสสะ เวทนะ สัญญา เจตนา จิตและนาม ด้วยสามารถแห่งบุคคลผู้จะรู้ได้ โดยอาการนั้น ๆ เพราะฉะน…

ในหน้าที่ 62 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกาได้กล่าวถึงการแจกแจงนัยที่เกี่ยวข้องกับโสดาปัตติมรรค โดยมีการแสดงออกถึงประเภทนัยที่เป็นจำนวนมาก ตัวอย่างเช่น การแจกออกเป็นจำนวน ๑๐๐๐ นัย โดย

… ได้แก่คตินิมิตมีนางอัปสร วิมาน ต้นกัลปพฤกษ์ และไฟนรกเป็นต้น อันสัตว์จึงใช้สอย ๆ จริงอยู่ รูปายตนะ (อายตนะคือรูป) ที่เป็นไป ในนางอัปสร วิมาน ต้นกัลปพฤกษ์ และครรภ์มารดาเป็นต้น เป็น นิมิตแห่งสุคติ รูปายตนะ ที…

เนื้อหานี้เสนอความเข้าใจเกี่ยวกับความตายซึ่งเกิดจากกรรมที่มีผลกระทบ โดยเฉพาะในเหล่าสัตว์ที่เป็นพิเศษ เช่น สัตว์นรก ถึงแม้กรรมบางประการจะทำให้ถึงความตายได้ นักวิชาการยังพูดถึงความเกิดขึ้นแห่งความตายว่า

…มีคตินิมิตนั้นเป็นอารมณ์ไว้ และเพราะ ในมูลฎีกาทั้งหลาย พระฎีกาจารย์ได้กล่าวไว้แน่นอนว่า "วรรณายตนะ (อายตนะคือสี) อันกำลังแห่งกรรมให้ปรากฏ ย่อมถึงความเป็น อารมณ์ในมโนทวารอย่างเดียว เหมือนอารมณ์มาสู่คลองของชน…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์ความหมายของกรรมนิมิตและคตินิมิตตามพระธรรมคำสอนในอภิธรรม โดยอธิบายความสำคัญของกรรมในจิตและการเกิดปฏิสนธิในอารมณ์ที่แตกต่างกัน โดยอ้างอิงคำพูดจากอาจารย์สำคัญอย่างท่านธรรมปาลาแ

…มีการกระทบ)ฯ กัมมชรูป (รูปเกิดแต่กรรม) ชื่อ อุปาทินนกรูป รูปนอกนี้ ชื่อว่าอนุปาทินนกรูป ฯ รูปายตนะ (อายตนะ คือรูป ชื่อสนิทัสสนรูป (รูปที่เห็นได้) รูปนอกนี้ ชื่ออนิทัสสนรูป (รูปที่เห็นไม่ได้)ฯ แม้รูปทั้ง ๕ อ…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์รูปทั้ง ๑๒ อย่าง อธิบายถึงความแตกต่างระหว่างรูปภายในและรูปภายนอก พร้อมทั้งปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเป็นสังขตะ โลกิยะ และกามาวจร รูปต่างๆ เช่น อัชฌัตติกรูป และพาหิรรูป ถูกนำ

…ย์จึงได้ กล่าวคำว่า สพฺพานิปิ ปเนตานิ เป็นอาทิ ฯ บทว่า ยถาห์ ความว่า โดยสมควรแก่สัตว์ผู้มีภาวรูปและ อายตนะบริบูรณ์ ฯ พวกสัตว์ที่เกิดในที่หมักหมม มีดอกบัว, มลทินครรภ์ แห่งกุมารเป็นต้น ชื่อว่าสังเสทชะ ฯ เหล่า…

…ตว์ตามที่เสนอในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมีการอธิบายถึงความสอดคล้องของแต่ละประเภทของสัตว์ที่มีภาวรูปและอายตนะในบริบทของการเกิดและปฏิสนธิกาล โดยยกตัวอย่างกลาปและแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับความผิดเกิดขึ้นในสัตว์ต่างๆ…

| ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 301 จะต้องตรัสว่า อายตนะของอุปปาติกสัตว์บางชนิดมี 6 ดังนี้ 1 ส่วนสังเสทชสัตว์ ไม่มีฆานะ อันใคร ๆ ไม่อาจค้านได้ เพราะ บาลีมีอ…

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ และรายงานข้อคิ…

…นขันธ์ ๕ พระนิพพานพ้น จากการสงเคราะห์เข้าในขันธ์ เพราะไม่มีการ จำแนก ฯ โดยความต่างแห่งทวารและอารมณ์ อายตนะมี ๑๒ และธาตุมี ๑๘ โดยลำดับแห่ง ทวารอารมณ์และวิญญาณที่อาศัยทวารและ อารมณ์ทั้ง ๒ และธาตุมี ๑๘ โดยลำดั…

เนื้อหานี้เสนอความเข้าใจเกี่ยวกับธรรม ๖๕ ที่สัมพันธ์กับเจตสิกและนิพพาน ในการศึกษาอุปาทานขันธ์ ๕ ร่วมกับการพิจารณาความสัมพันธ์ของทวารอารมณ์และธาตุที่มีอยู่ให้กว้างขวาง โดยชี้ให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่า

…ัญญตัญสสามีตินทรีย์เป็นต้น เพื่อควา แห่งกิจพิเศษของอัธยาศัยบุคคลฯ ก็ในที่นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส อายตนะภายในไว้เบื้องต้น เพราะเป็นที่อาศัยพิเศษแห่งการบัญญัติ ว่าสัตว์ฯ ส่วนมนินทรีย์ แม้ความตรัสไว้ในอายตน…

บทความนี้นำเสนอการศึกษาเกี่ยวกับความหมายและการจัดลำดับของอินทรีย์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมถึงการตีความภาวะต่างๆ ของชีวิตนทรีย์และเวทนา โดยพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถึงสภาพเหล่านี้เพื่อแสดงความสำคัญในการบร

…ที่ 337 ส่วนรูปที่ทรงแสดงไว้ในอุปาทานักขันธ์ โดยเป็นที่ตั้งแห่งอุปาทาน และโดยอำนาจแห่งราศี ฯ [อธิบายอายตนะ] จิตและเจตสิกมีทวารและอารมณ์นั้น ๆ ย่อมสืบต่อ คือย่อม พากเพียร ได้แก่ย่อมพยายามโดยกิจนั้น ๆ ที่จักษ…

เนื้อหานี้พูดถึงอายตนะซึ่งประกอบด้วยจักษุและรูป และมีผลกระทบต่อวิญญาณ โดยการทำความเข้าใจกับอายตนะสามารถนำไปสู่การเข้าใจในธ…

… อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 338 อาทิว่า จกฺขวายตน์ ฯ จักษุนั้นด้วย เป็นอายตนะด้วย เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าจักขวายตนะ ฯ แม้ในบทที่เหลือ ก็มีวิเคร วิเคราะห์อย่างนี้ ฯ [อธิบายการแสดง…

บทความนี้วิเคราะห์การแสดงลำดับอายตนะภายในและภายนอก โดยเน้นที่จักขวายตนะซึ่งมีอารมณ์เป็นสนิทัสสนะและสัปปฏิฆะ พระผู้มีพระภาคจึงยกจักขวายตน…

…้าจึงทรงยกขันธ์ ๒ ขึ้น แสดงไว้ ฯ ท่านอาจารย์ทำไว้ในใจว่า ก็พระนิพพาน พระผู้มีพระภาค ทรงสงเคราะห์ลงในอายตนะและธาตุ มิใช่หรือ ? เพราะเหตุไร จึงไม่ สงเคราะห์ลงในขันธ์ จึงได้กล่าวคำเป็นอาทิว่า เภทาภาเวน ดังนี้ …

…เป็นตัวแทนแห่งธรรมต่าง ๆ ที่มีความแตกต่างและเกิดจากเหตุปัจจัย มุ่งเน้นไปที่การวิเคราะห์ธรรมะทั้ง 12 อายตนะ 18 ธาตุ และความเข้าใจเกี่ยวกับวัฏฏะและผลกรรม นอกจากนี้ยังอภิปรายถึงรายละเอียดของตัณหาที่นำมาซึ่งทุก…

…ว์ผู้งมงายในนาม จะรู้จักขันธ์ได้ เพราะแจกนามไว้ 4 อย่างในขันธ์นั้น ๆ สัตว์ผู้งมงายในนามและรูปทั้ง ๒ อายตนะได้ เพราะแจกรูปไว้ ๑๑ ทั้งกึ่งๆ สัตว์ผู้งมงายในนามและรูปทั้ง ๒ จะรู้จักธาตุได้ เพราะแจกนามและรูปแม้ท…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับอำนาจแห่งความชอบในคำย่อและการเข้าใจขันธ์จากมุมมองของบัณฑิต. สัตว์ที่งมงายในนามและรูปสามารถรู้จักขันธ์และธาตุได้จากการแจกนามและรูปตามหลักอภิธัมมะแปล. บรรยายถึงความสัมพันธ์ระหว่า

…ัย (คือวิธีที่ เหลือศัพท์มีรูปเหมือนกันไว้ศัพท์เดียว) ว่านามด้วย รูปด้วย นามรูป ด้วย ชื่อว่านามรูปฯ อายตนะภายใน 6 มีจักษุเป็นต้น ชื่อว่าอายตนะ, อีกอย่างหนึ่ง ตามมติของอาจารย์บางพวก แม้อายตนะภายนอก ๖ มีรูปเป…

…าร, อปุญญาภิสังขาร และอเนญชาภิสังขาร นอกจากนี้ยังมีการอธิบายเกี่ยวกับนามรูปที่เกี่ยวข้องกับขันธ์ และอายตนะทั้งภายในและภายนอก โดยอิงตามคำสอนของอาจารย์บางพวกเพื่อนำเสนอความเข้าใจในหลักธรรมอย่างลึกซึ้งที่เกี่ย…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 360 ว่าอายตนะ ฯ อายตนะ ๖ และอายตนะที่ ๖ ชื่อว่าสฬายตนะ ผัสสะ ที่เป็นไปในทวาร ๖ ด้วยอำนาจแห่งจักขุสัมผัสเป็นต้น ชื…

ในหน้าที่ 360 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา กล่าวถึงอายตนะ ๖ และการรับรู้ผ่านสัมผัส การแบ่งประเภทเวทนาเป็น ๓ ประเภท รวมถึงการจัดประเภทตัณหาและอุปาทาน โดยอธิบา…

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หน้าที่ 3 อัตภาพของตนและอัตภาพของผู้อื่น ทั้งในอายตนะภายใน และ อายตนะภายนอก ประชาชนอันชัฏ (คือตัณหา) ที่เกิดขึ้นอยู่อย่างนี้ นั้นเกี่ยวสอดไว้แล้ว (รวม) ค…

บทนี้อธิบายถึงอัตภาพของตนและผู้อื่น ทั้งในอายตนะภายในและภายนอก สื่อถึงความเกี่ยวข้องของสรรพสัตว์ที่อยู่ภายใต้ตัณหาหรืออันชัฏที่รัดรึง เหมือนกับต้นไม…