อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 62 : หน้า 62/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 62 ๑๐๐๐ นัย มีประเภท ๖๐๐๐๐ นัยที่มาในสัจจวิภังค์บ้าง ความที่โสดา ปัตติมรรคมีนัยมากมายหลายอย่าง ตามนัยที่กล่าวแล้วในหนหลังบ้าง ฯ ในคำว่า นยสหสฺสวเสน นั้น มีการแสดง ๑๐๐๐ นัย ดังต่อไปนี้ ๆ คือ อย่างไร ๆ คือ โสดาปัตติมรรค พระผู้มีพระภาค ทรงแจกออกไปตามชื่อว่าฌานล้วน ๆ ไม่เกี่ยวถึงความต่างแห่งปฏิปทา เป็น ๒ อย่างก่อน คือ สุญญตะ และอัปปณิหิตะ ทรงประกอบกับ ปฏิปทา ๔ อีก แจกออกไปเป็น ๑๐ อย่าง ตามชื่อว่าฌาน อย่างนี้ คือ อย่างหนึ่งแจกออกเป็นอย่างละ ๔ ๆ อนึ่ง ทรงแจกออกไปโดย อาการอย่างละ ๑๐ ๆ แม้โดยมรรค สติปัฏฐาน สัมมัปปธาน อิทธิบาท อินทรีย์ พละ โพชฌงค์ สัจจะ สมถวิปัสสนา ธรรมขันธ์ อายตนะ ธาตุ อาหาร ผัสสะ เวทนะ สัญญา เจตนา จิตและนาม ด้วยสามารถแห่งบุคคลผู้จะรู้ได้ โดยอาการนั้น ๆ เพราะฉะนั้น ใน ฐานะ ๒๐ คือ ตามอำนาจฌาน ๑๐ นัย ตามอำนาจมรรคเป็นต้น ๑๕ ฐาน ๆ คือ ๑๐ นัย รวมเป็น ๒๐๐ นัย ๒๐๐ นัยนั้น ประกอบ กับอธิบดี ๔ อีก แจกออกไปอย่างละ ๔ ๆ แจกอย่างว่ามานี้ ไม่ ผสมกับอธิบดีเป็น ๒๐๐ นัย แจกผสม (กับอธิบดี) ๘๐๐ นัย ใน โสดาปัตติมรรคมีถึง ๑๐๐๐ นัย ด้วยการแจกอย่างนี้ ฯ ถึงในสกทาคามิ มรรคเป็นต้น ก็เหมือนกัน ฯ ผลจิต คือจิตที่เป็นวิบากอันบุคคลได้โดย การบรรลุมรรคคราวแรก หรือของบุคคลผู้บรรลุมรรคคราวแรก (ผู้แรกถึงกระแส) ชื่อว่าโสดาปัตติมรรคจิต ฯ จิตที่เป็นผลนั้นด้วย เป็นอรหัตด้วย เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าอรหัตตผลจิต ฯ ન્ ๆ ๆ