การสรุปธรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 327/442

เพื่อความแจ่มแจ้ง ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 327 ก็การถือเอาปัญญินทรีย์ในที่นี้ เพื่อความแจ่มแจ้มแห่งการสรุปธรรม ฯ การถือเอาอินทรีย์มีอนัญญตัญสสามีตินทรีย์เป็นต้น เพื่อควา แห่งกิจพิเศษของอัธยาศัยบุคคลฯ ก็ในที่นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส อายตนะภายในไว้เบื้องต้น เพราะเป็นที่อาศัยพิเศษแห่งการบัญญัติ ว่าสัตว์ฯ ส่วนมนินทรีย์ แม้ความตรัสไว้ในอายตนะภายในนี้เหมือนกัน โดยความเหมือนกันกับภาวะแห่งอายตนะภายใน แต่ตรัสไว้ในลำดับ แห่งชีวิตนทรีย์ ก็เพื่อแสดงรวมกันกับอรูปินทรีย์ (อินทรีย์ที่ไม่ มีรูป) ฯ ตรัสภาวะ ๒ ไว้ในลำดับแห่งอายตนะภายในนั้น เพื่อ แสดงว่า บัญญัตินี้นั้น ย่อมถึงวิภาคว่า สตรีบุรุษด้วยอำนาจแห่ง ภาวะเหล่านี้ ฯ ตรัสชีวิตนทรีย์ไว้ในลำดับแห่งภาวรูป ๒ นั้น เพื่อ แสดงว่า บัญญัตินี้นั้น ย่อมถึงวิภาคว่า สตรีบุรุษด้วยอำนาจแห่ง ภาวะเหล่านี้ ฯ ตรัสชีวิตนทรีย์ไว้ในลำดับแห่งภาวนารูป ๒ นั้น เพื่อ แสดงว่า อุปาทินนกธรรมเหล่านี้นั้น ย่อมตั้งอยู่ได้ด้วยอำนาจแห่ง ชีวิตนทรีย์นี้ ฯ ตรัสเวทนา ๕ ไว้ในลำดับแห่งชีวิตนทรีย์นั้น เพื่อ แสดงว่ากองธรรมที่รู้กันว่าสัตว์ เป็นไปด้วยอำนาจความสืบเนื่อง ย่อม พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ในลำดับแห่งเวทนา ๕ นั้น เพื่อแสดงโวทานะ และสัมภาระ (ความหมดจดและการสั่งสม) ของเหล่าสัตว์ผู้อยาก บริสุทธิ์จากเวทนาเหล่านั้น ฯ และตรัส ๓ อินทรีย์ไว้ในที่สุด เพื่อแสดง ว่า ก็สัตว์ทั้งหลาย ผู้มีโวทานะและสัมภาระอันสั่งสมแล้ว (เต็มแล้ว) ย่อมหมดจดด้วยอินทรีย์ ๓ เหล่านี้ เพราะฉะนั้น สัตว์เหล่านั้นจึงจัดว่า เป็นผู้บรรลุความบริสุทธิ์และเสร็จกิจแล้ว ฯ ความสำเร็จเนื้อความที่ ต้องการ(แห่งอินทรีย์เทศนา) มีเพียงเท่านี้ เพราะฉะนั้น จึงไม่