อุปกิเลสของสมาธิ : หน้า 68/97

68 สวดมนต์ฉบับธรรมทายาทและอุปสมบทหมู่ อุปกิเลสของสมาธิ สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ที่ป่า ชื่อว่า ปาจีนวังสะทายวัน แขวงเมือง โกสัมพี ณ ที่นั้น ภิกษุ ๓ รูป คือ พระอนุรุทธะ พระนันทิยะ และพระกิมพิกะ ได้กราบทูล พระพุทธองค์ว่า ข้าพระองค์ทั้งสามพยายามกำหนดเห็นแสงสว่าง แล้วเห็นรูปทั้งหลาย แต่ แสงสว่างและรูปนั้นเห็นอยู่ไม่นาน ก็หายไป ข้าพระองค์ทั้งสามไม่ทราบว่า เป็นเพราะเหตุไร? พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงได้ตรัสกับภิกษุเหล่านั้น ดังต่อไปนี้ :- “อนุรุทธะทั้งหลาย (ตรัสแก่ภิกษุทั้งสามองค์ แต่ทรงเรียกอนุรุทธะเป็นองค์แรก) แม้ เราเองครั้งก่อนแต่ตรัสรู้ ยังไม่ได้ตรัสรู้ ยังเป็นพระโพธิสัตว์อยู่ กำหนดเห็นแสงสว่างได้ และ เห็นรูปทั้งหลาย แต่ไม่นานเท่าไร แสงสว่างและการเห็นรูปนั้นก็หายไป เราก็เกิดความสงสัยว่า อะไรหนอเป็นเหตุ เป็นปัจจัยให้แสงสว่างและการเห็นรูปนั้นหายไป เราก็คิดได้ว่า อุปกิเลส เหล่านี้เป็นเหตุ เป็นปัจจัยให้แสงสว่างและการเห็นรูปนั้นหายไป อุปกิเลสเหล่านี้ คือ ๑. วิจิกิจฉา ความลังเลหรือความสงสัย ๒. อมนสิการ ความไม่ใส่ใจไว้ให้ดี ๓. ถีนมิทธะ ความท้อและความเคลิบเคลิ้มง่วงนอน ๔. ฉิมภิทัตตะ ความสะดุ้งหวาดกลัว ๕. อุพพิละ ความตื่นเต้นด้วยความยินดี 5. ทุฏจุลละ ความไม่สงบกาย ความคะนองหยาบ ๗. อัจฉารัทธวิริยะ ความเพียรจัดเกินไป ๔. อติลีนวิริยะ ความเพียรย่อหย่อนเกินไป ๙. อภิชัปปา ความอยาก ๑๐. นานัตตสัญญา ความนึกไปในสิ่งต่างๆ (เรื่องราวต่างๆ ที่เคยผ่านมา หรือเคย จดจำไว้ มาผุดขึ้นในขณะทำสมาธิ) ๑๑. รูปานัง อตินิชฌายิตัตตะ ความเพ่งต่อรูปจนเกินไป อนุรุทธะทั้งหลาย เมื่ออุปกิเลสเหล่านี้ แม้อย่างใดอย่างหนึ่งเกิดขึ้นแก่เราแล้ว สมาธิ ของเราก็เคลื่อนไป เพราะอุปกิเลสเหล่านี้เป็นต้นเหตุ เมื่อสมาธิเคลื่อนแล้ว แสงสว่างและการ เห็นรูปก็หายไป ฉะนั้น เราพยายามสอดส่องดูว่า วิธีใดจะทำให้อุปกิเลสเหล่านี้เกิดขึ้นไม่ได้ เราก็ทำใจไว้โดยวิธีนั้น อนุรุทธะทั้งหลาย เรารู้ชัดว่า วิจิกิจฉา เป็นต้นเหล่านี้ เป็นอุปกิเลสของจิต จึงได้ละเสีย