การมีสติและปัญญาในชีวิต : หน้า 95/144

๒๙. จงเป็นผู้มีพร้อมทั้งสติและปัญญา อีกจำพวกหนึ่ง มีความรามทนกว่า มุนอายโปรครามขึ้นแล้วพึงเพื่อผลสังเคราะห์ว่านั้นเป็นคนพิเศษ ไม่นิไกลมีอาการถึกกลาดลายเป็นอย่างอื่นปึกปิ่ม ความเช่นนี้เขาหมายความว่า สติบกพร่อง มีแต่ปัญญาอยู่บ้างก็ทะลุลงลึกถึงบควมคิด เพราะฉะนั้น ควรจะฝึกให้มีทั้งสติและปัญญาพอ ๆ กัน คำกล่าวและเข้าใจบ้างที่เป็นหมายความวัตถิและปัญญาความเดียวกัน ถ้ากันเดียวกัน ที่แท้เป็นคณคำและคณความ สติเป็นคำหนึ่งความหนึ่ง ปัญญาเป็นความหนึ่งคำหนึ่ง ปัญญาคือความคิด สติคือความรู้สึก ถ จะจิบายเปรียบเทียบว่า ปัญญา คือ ความที่จะกระทำงาน ๆ ๆ ถุงเดินไปข้างหน้าแต่ภายในสด คือ ความเหนื่อยรัง้วรินพิเทาะหกหาการเสียหายที่อาจมีนี้ ด้วยอาการที่ทำไว้นั้น จะมีช่องทางเสียหายอย่างไรบ้าง เมื่อพิจารณาเร็วที่ทางเสียและลักษณะอย่างนั้นเช่นนั้น ๆ แล้ว ก็ยังแก้ไข เช่นเดียวว่า สด เหมือนประหนึ่งว่านว่า ปัญญาเป็นคนที่ ๑ คิดทำการก่อสร้างหราหา พูดช่านด้วยอาการต่าง ๆ คนที่ ๒ คือติวพิเทาะการที่จะไปนั้นเห็นคติทอดปลอดโปร่ง ไม่มีทางเสียหายที่จะป้องกันรักษาได้ อย่างนี้จึงเป็นดีว่าระประกอบพร้อมทั้งสติและปัญญา ถ้าทุนี ๑ คิดทำไป แดนนี้ ๒ คิดเห็นทางเสียหายหลายเท่า คิดศึกษและป้องกันมิได้ ๆ ได้ไม่น่าที่เสียเช่นนี้ ก็นับว่ามีปัญญาทำไมตกยกกานี่อยู่บ่น ๆ ถึงแม้ว่ามีปัญญาคิดจัดการอำนนวยการอันใด ๆ ก็ ซึ่งเป็นที่สมควรไม่มีทางเสียเลยแต่สติจะวางไว้ ถ้าผิดผ่อนพิการนาวเวลานั้นควรบำรุงไว้ อย่างนี้กว่ามาตาเกินไป ทำให้เสียหายก็ได้ เพราะฉะนั้น สติและปัญญา ๒ อย่างนี้ ย่อมประกอบกันใด ๆ จึงจะสำเร็จบริบูรณ์เป็นอันดี แต่มต้องมีเท่า ๆ กันด้วย จึงจะประเสริฐ ปัญญามากกว่าสตินี้ก็เกินในที่ทำให้ผู้ชายน จรรษา ป้องกันกับกพ่องไม่เพียงพอ ความเสียหายบังเกิดมี แม้ว่าสติภากว่าปัญญาเกินไป ก็เลยกลัวอะไร ๆ วุ่นวายสังระลูกลามไหม ลยทำอะไรบ้าไม่ได้ ก็เป็นสิ่งที่ให้เสียประโยชน์ที่ควรจะได้ ทุก ๆ อย่างจะไม่ทันเพื่อนเหมือนกัน เหมือนอย่างคนทำและควบคุมฯ เมื่อทำมากเกินไปนั้น การบำรงรักษาไม่พอ ๆ ไปไม่ทำ อันใดให้พอกันควรมีถวายความมีที่ควร โดยองค์ควรจะทำัง และจะได้ไมได้ กับเขา เพราะฉะนั้น สติและปัญญาภายในก็มีทั้งกัน การใคร่จะสำเร็จบริบูรณ์เป็นอันดี คนเราโดยเฉพาะผู้ที่เป็นผู้ใหญ๋ จะทำงานจำนวนมากต้องศึกษาให้รู้แจงข้อดีข้อเสียของงาน นั้น ๆ เสียก่อน มิฉะนั้นจะไม่สามารถทำงานนั้นให้ก้าวหน้าไปได้ เพราะงานใด ๆ ก็ทำ ย่อมมีทั้งได้และเสีย แม้กระทั้งการทำบุญ ยกตัวอย่าง เช่น การตักบาตร