บาลีไวยกรณ์: วจีวิภาค สมาสและตัทธิต : หน้า 5/53

ประโยค - บาลีไวยกรณ์ วจีวิภาค สมาสและตัทธิต - หน้าที่ 111 [๕๖] กัมมธารยสมาส มีสังขยาอยู่ข้างหน้า ชื่อที่คุสมาส ๆ นั้น มี ๒ อย่าง คือ สมาหาโร, อสมาหาโร, ทิคุสมาส ที่ท่านรวม นามศัพท์ มีเนื้อความเป็นพหุวจนะทำให้เป็นเอนกจนะ นสกลิงค์ ชื่อสมาหารทิคุ อุ. อย่างนี้ "ตโย โลกา - ติโลก โลก ๓. จิตสุโส ทิสา = จตุททิสํ ทิศ ๔. ปญฺจ อินฺทฺริยาน = ปญฺจินฺทฺริย์ อินทรีย์ ๕. ทิคุสมาส ที่ท่านไม่ได้ทำอย่างนี้ ชื่ออสมาหารทิคุ อุ. อย่างนี้ " เอโก ปุคฺคโล = เอกปุคคโล บุคคลผู้เดียว, จิตสฺโส ทิสา = จตุททิสา ทิศ ๔ ท. ปญฺจ พลาน = ปญฺจพลาน กำลัง ๕ ท." [๘๗] นานศัพท์มี อิ วิภัตติเป็นต้น ในที่สุด ท่านย่อเข้าด้วยบท เบื้องปลาย ชื่อตัปปุริสสมาส ๆ นี้ มี 5 อย่าง คือ ทุติยาตปปุริโส, ตติยาตปปุริโส, จตุตถีตปฺปุริโส, ปญฺจมีตปฺปุริโส, ฉฏฐิตปุปุริโส, สตฺตมีตปฺปุริโส, ทุติยาตัปปุริสะ อย่างนี้ " สุข ปตฺโต = สุขปุตฺโต [ ปุริโส บุรุษ ] ถึงแล้วซึ้งสุข คามิ คโต = คามคโต [ ปุริโส บุรุษ ] ไปแล้วสู่บ้าน, สพฺพรตต์ โสภโณ = สพฺพรตฺติโสภโณ [ จนฺโท พระจันทร์ ] งามตลอดราตรี ทั้งสิ้น." ตติยาตัปปุริสะ อย่างนี้ "อสเสน [ยุตโต] ร โถ = อสสร โถ รถ [ เทียมแล้ว] ด้วยม้า