บาลีไวยากรณ์ วากยสัมพันธ์ : หน้า 16/46

ประโยค - บาลีไวยากรณ์ วากยสัมพันธ์ - หน้าที่ 228 เหตุโชตกนิบาต ๓. ถ้าความท่อนต้นกล่าวผลซึ่งชวนให้ถามถึงเหตุว่าเป็นอย่างนั้น เพราะอะไร, จึงกล่าวเหตุเสียในความท่อนหลังทีเดียว ไม่ต้องให้ ถาม: นิบาตซึ่งเป็นเครื่องหมายความข้อนี้ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า การณโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า เหตุ ในอรรถนี้ใช้นิบาต ๓ ศัพท์ เหมือนวากยารัมภ์, ตรงความไทยว่า เหตุว่า เพราะว่า มีอุทาหรณ์ ดังนี้: สพฺพวจนาน อตฺโถ อกฺขเรเหว สัญญายเต, อกขรวิปัตติย หิ อตฺถสฺส ทุนนยตา โหติ. (กัจจายนปกรณสันธิกัปปสูตรต้น) ความในท่อนต้น น่าชวนให้ถามว่า เหตุไฉน ความแห่งคำพูดทั้งปวง อาจารย์ต้องกำหนดหมายด้วยอักษรอย่างเดียว ในท่อนหลังจึง แสดงเสียทีเดียวว่า เหตุว่าเมื่ออักษรวิบัติ ความก็เป็นถ้อยคำที่ นำต่อ ๆ กันไปไม่ถูกต้อง: เหตุนั้น ความในท่อนต้นชื่อว่ากล่าว ผล เพราะการที่ต้องหมายความแห่งคำพูดด้วยอักษรนั้น คงอาศัย เหตุอย่างหนึ่ง, ความในท่อนหลังชื่อว่ากล่าวเหตุ เพรา เพราะการที่แสดงว่า เมื่ออักษรวิบัติ ความเสียเป็นเหตุให้คิดแก้ไขไม่ให้ความเสีย, การ คิดแก้นั้น ก็คือจัดหมาย ด้วยอักษรที่ไม่วิบัติ ความใน ๒ ท่อนนั้น เป็นเหตุและผลเนื่องกันฉะนี้; หิ ในท่อนหลังนั้นเรียก การณโชตโก หรือ เหตุ เพราะส่องความที่เป็นเหตุ, อุทาหรณ์เป็นตัวอย่างดังนี้ ภิชฺชติ ปูติสนเทโห, มรณนต์ หิ ชีวิต. (ธมฺมปทฏฺฐกถา ภาค ๕ เรื่องที่ ๑๒๐)