บทส่งท้ายเกี่ยวกับบันทึกประวัติศาสตร์ของอินเดีย : หน้า 42/42

7. บทส่งท้าย อินเดียในอดีตเป็นสังคมที่ไม่เน้นการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร หลังพุทธกาลในช่วงแรกกว่า 400 ปี พระไตรปิฎกทั้งหมดก็ใช้กันอยู่ปัจจุบันก็ได้รับการสืบทอดมาโดยการท่องจำ (มูจปูรณะ) หากไม่นับรวมอักษร สำหรับ Indus script42 แล้ว บันทึกที่เป็นลักษณะอักษรของอินเดียที่เก่าแก่ที่สุด คือ จารึกพระเจาโคค (ครองราชย์ 267-230 ปี ก่อนคริสตกาล หรือประมาณ 200 ปีหลังพุทธกาล) สวนคัมภีร์พระพุทธศาสนาที่มีการจารึกเป็นตัวอักษร มีเนื้อหาค่อนข้างสมบูรณ์ และเก่าแก่ที่สุดเท่าที่มีการค้นพบในปัจจุบัน คือ คัมภีร์ธรรมบทาภาคาธี which มีอายุประมาณ 400 ปีหลังพุทธกาล การฐานเป็นลายลักษณ์อักษรที่แสดงถึงสังคมอินเดียก่อนสัมโพธิบาท จนมาก ดังนั้น หากสามารถสรุปได้ว่า ปฐมภูมิที่มีเนื้อหาใกล้เคียงอย่างยิ่งกับปฐมภูมิที่เราอยู่ในปัจจุบันได้เกิดขึ้นแล้วตั้งแต่เมื่อวาสนายาคครั้งที่ 1 ก็แน่น มาซึ่งประโยชน์อย่างใหญ่หลวงในการศึกษาทำทราบถึงสภาพสังคมอินเดียครั้งพุทธกาล เพราะเนื้อหาในปฐมภูมิแสดงให้เราเห็นถึงสภาพสังคมอินเดียในครัั้งนั้น อย่างชัดเจน และปฐมภูมิที่มีเนื้อหาอย่างมาก หากใช้เนื้อหาเป็นฐานในการทำความเข้าใจปัญหาที่ค้างคาใจนักวิชาการเกี่ยวกับสภาพสังคมอินเดียในครั้งพุทธกาล แล้ว เชื่อว่า ปัญหาต่าง ๆ จะได้รับการคลี่คลายไปอย่างมาก 42 เป็นอักษรลายภาพเก่าแก่กว่า 2,000-2,600 ปี ก่อนคริสตกาล พบในแหล่งอารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุ แต่ไม่มีใครสามารถถอดรหัสออก และไม่แน่ใจว่าเป็นภาพหรือเป็นอักษร เรายังไม่สามารถเรียนรู้เรื่องราวของสังคมอินเดียในอดีตจาก Indus script 43 ดูเพิ่มเติมที่ Hara (1995: 71-76)