ตัณฌิต: การสร้างคำในภาษาบาลี : หน้า 51/119

บทที่ ๓ ตัณฌิต เดส ติฏฑ ตัณฌิต บ่งอิ่นเป็นประโยชน์ที่อุตกุลแก่ทานนานเหล่านี้ชื่อว่า ตัณฌิต ฯ แปลว่า บทอันเป็นประโยชน์ก่ออุตกุลแก่ทาน หมายถึง ทำความหมายของนานให้พิเศษขึ้น เช่น บทนามว่า กลาส แปลว่า น้ำผด ลง ณ ปัจจัย มิรุลำลีเป็น คกลาว่า ย้อมฉับด้วยผ้าคือ จะเห็นได้ว่า กลาว เมื่อสำเร็จเป็น คกลาว เกิดความหมายพิเศษขึ้นมาใหม่ ณ ปัจจัยเป็นประโยชน์ณอุตกุลแก่ทานอย่างจึงเรียกว่าตัณฌิต ความแตกต่างตัณฌิตกับสมาส ตัณฌิต เป็นการสร้างคำใหม่ในภาษาบาลี โดยลงปัจจัยแทนศัพท์ มีลักษณะแตกต่างจากสมาสคือ สสมาย ย่อยนามเข้าเป็นบทเดียวกันเกิดเป็นคำใหม่ ตัณฌิต เป็นการย่อบทนามเหมือนกันแต่บทหลังออก โดยการลงปัจจัยแทนเกิดความหมายพิเศษเพิ่มเติมจากเดิม และมีรูปแตกต่างจากเดิมมากน้อยตามอาจจะของปัจจัยที่ลง เช่น กลาว+รุดดู ลง ณ ปัจจัย แทน รุดดู กลาว+ ณ พุกณิ ลง ณ อนุพันธุ์ ลงสระหน้า คือ อี ม -------------- สรุปเป็น ---------------- สูญกิ นำประกอบ สูง+นิทก ลง ณ ปัจจัยแทน สูญกิ ลง ณ อนุพันธุ์ สูญกิ ลงสระหน้า คือ อี สูญกิ นำประกอบ สูญกิ สำเร็จเป็น สูญกิ วัดอัตเป็นของแห่งสมง์ ชนิดของตัณฌิต ตัณฌิต แบ่งเป็น ๓ ชนิดใหญ่ คือ ๑. สามัญตัณฌิต ๒. ภาวัตตัณฌิต ๓. อัยยตัณฌิต ๑. สามัญตัณฌิต แบ่งออกเป็นอีก ๑๓ ชนิด คือ ๑. โคตตตัณฌิต มีกำจง ๘ ตัว คือ ณ, นายณ, นา, เหนย, ณฺ, ณฺ, เหนร ๒. คติยาตัณฌิต มีกำจง ๓ ตัว คือ ณฺิก ๓. ราคาตัณฌิต มีกำจง ๓ ตัว คือ ณ