แบบเรียนบาลีวาระการสนสมบูรณ์แบบ ๑๔ : หน้า 43/86

นามศัพท์ แบบเรียนบาลีวาระการสนสมบูรณ์แบบ ๑๔ สรุป ๑ - ๕ สังขยา สังขยายาม ๑๘ เป็น ๓ ลิงค์ ๑๙ เป็นเอกอวนะ ๙๔ - ๙๘ สังขยายามนาม ๑๙ - ๑๘๘ เป็นอุตตลิงค์ ๙๙ - ๙๘๔ - ล้าน ๑๙ - ๘๔ เป็นนุกูลสิบลิงค์ โกฐ เป็นอุตตลิงค์ ที่ท่านจัดสังขยายเป็นนามศัพท์ ลิงค์ และวรรณดับเป็นการแบ่งตามลักษณะและหวังให้ เช่น ๙๘ - โกฐ ใช้เป็นนามนามแปลออกสำเนียงอายุนาได้ เช่น ภิกษุ สุต อ. ร้อยแห่งอิตา ๙๘ มนุษย์นา โกฐ อ. โกฐ ท. ๑๙ แห่งมนุษย์ น. แต่ ๑-๙๘ ใช้เป็นนามคุณนาม ท่าน้ำหน้าที่เท่านั้น เช่น สด ภิกษุ อ. ๙ จะไม่เน้นประกอบเป็น ภิกษุ สด ๓๐ แห่งกิริยา ท. ๙๐ จะเป็นอุตตลิงค์ ข้อสังเกต ๑๙ - ๙๘ (เอกนวารี, เอกนิวดี - อรุณฤทธิ์) เป็นสังขยายฝันลิงค์และจะแนะ เพราะนามนามที่จำนวน นัยๆ ต้องเป็นพุทธวนะ แต่ ๑๙ - ๙๘ ยังคงให้เป็นนิวดีอิติอธิถลอย่างเดียวเท่านั้น เช่น ทายโก ๙๑ ดิสาย ภิกษุ ภกฺฏา เตติ อ. ทายา ย่อมถวาย ซึ่งก็ตัดทศาท ท. เด็กก็ ๙๐ ดิสาย เป็นอาวนวรรคอธิถลิงค์อย่างเดียวเม่ะท่านที่จะเทียนภิกษุ ซึ่งเป็นพุทธจักษ์ ชนิดของปฏิสังขยา ในหนังสืออธิปปะปัญญาทมสัก ของอาจารย์พระมหาเสรี จิตตโลโส ซึ่งอ้างจากคัมภีร์สุดุตนาทเทส สังขยายกาลสกลา และวิธีสารากภสักกล่าวถึงสินของปฏิสังขยวไรหลายกลุ่ม (ผู้ต้องความรู้เพิ่มเติมควรอ่านหนังสืออ้างไว้ในบรรยากรนารม) ข้าพเจ้าแนะนำอธิปายไรเพียงกลุ่มเดียว คือ มีลูกนิตตสมุทฺธ5 สมกฤตานนอกเทวา สมุทฺธนานนกเกาะโต สมุทฺธา ปภูวิชา เปนอยา ปลียา ปริยายโต อ. สังขยา มี ๕ ประเภท อนันต์ดิกาพิงราบ โดยเทียบเคียงจากพระบาลี(ก็) มีสังขยา คุณสังขยา สังขทินสังขยา และ อนสมสังยา ขำเจ้าจะสรุปใจความได้ดังนี้ ๑. มีสังขยา ปกติสังขยาที่นับโดยการบวกกัน เช่น เอก+ทลา เป็น เอกทาล (๑๐๐ =๑๑) ปก+ทลา เป็น ปกจส ปณุสรส (๕+๐ =๕) ดี+ติส เป็น เตตติส (๓+๐ =๓) โดยเน้นนี้หมายถึงการนับโดยการบวก เช่น เอก-อุน-วิสด เป็น เอกววิสด (๒๐-๑๙ อุน แปลว่า หย่อนหรือคลาย)