ธรรมา: วารสารวิชาการทางพระพุทธศาสนา ฉบับรวมที่ 3 ปี 2559 : หน้า 10/49

ธรรมา วารสารวิชาการทางพระพุทธศาสนา ฉบับรวมที่ 3 ปี 2559 ในเวลาร้อยปีนี้กายชื่อว่าภิญญาปุตตะวา(Prajñaptivāda) ได้แตกออกมาจากนิยายมหาสังข์มิกะ ในขณะที่ดำรงอยู่ในร้อยปี ปริพาชกชื่อว่า “มหาเทวะ” ได้ออกบวชอยู่ที่ใจคริก(Caityagiri) และนำเสนอวัตถุห้ามประการของสงมหุ่มใหญ่(มหาสังข์มิกะ) โดยการประกาศ “วัตถุห้ามประการ” อย่างชัดเจน ทำให้แตกออกมาเป็นสามนิยาย คือ นิยายโต้ิติกา(Caitika, 7 ชื่อพระมหาเทวะที่ปรากฏในบริบทนี้รับมาจากส่วน แต่ก็เกิดเป็นประเด็นปัญหาอ้างอิงในฉบับ X(พระเสวียนจั้ง) ที่ปรากฏชื่อพระมหาเทวะอยู่ 2 แห่ง ดังนี้ 1) 調因四衆義大五事不分為兩部 กล่าวเกี่ยวกับ พระมหาเทวะเสนอวัตถุห้ามประกอบทำให้คณะสงฆ์มี 4 ฝ่ายไม่สามัคคี แตกกันออกเป็น 2 นิกาย ซึ่งเรียกเหตุการณ์ครั้งว่า "มูลเหตุการแตกนิกาย ครังนี้เดิม" ที่เป็นบริบทก่อนหน้านี้ แตในส่วนอื่นไม่พบคำว่าพระ “มหาเทวะ”(มีพิทักษ์ธรรม 2559: 94-98) 2) 第二百年滿時。 有一出家道。 搶邪瞿.- 呉名大王 。大衆部出家 เว่อิน.多計精進居制多山。與彼部僧重講五事 คำที่ชี้ดินได้คือ “มหาเทวะ” ที่เสนอวัตถุห้ามประกาศทำให้การแตกแขนงถึงกันภายในนิกาย มหาสังข์มิกะ ซึ่งเรียกเหตุการณ์นี้ว่า “เหตุแห่งการแตกนิกาย(ในนิกายมหาสังข์มิกะ)” ที่อยู่ในบริบทนี้ ดูเชิงอรรถลำดับดับที่ประกอบจากข้างต้น จำนวนเป็นฉบับ X กล่าวถึงพระมหาเทวะ 2 แห่ง และมีรายละเอียดที่คล้ายกันคือ “การเสนอวัตถุห้ามประกาศ” ซึ่งทำให้เป็นประเด็นถกเถียงในหมู่นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์พุทธศาสนาเพื่อหวังเชื่อมโยงไปในหลายประเด็น เช่น ปีพุทธจินพวก มูลเหตุในการแตกนิกายเป็นต้น ผู้เขียนได้สรุปเป็นตารางเกี่ยวกับข้อมูลในเหตุการณ์ดังกล่าวนี้คือ มูลเหตุ การแตกนิกาย และเหตุแห่งการแตกนิกายนอกจากในนิกายมหาสังข์มิกะ ที่ปรากฏในคัมภีร์ต่างๆ ดูภาคผนวก ก ประกอบ