ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค๑ - บาลีไวยากรณ์ วจีวิภาค ภาคที่ ๒ อาขยาต และ กิตก์ - หน้าที่ 160
ธาตุ
(๑๑๔) วิภัตติที่บอก กาล บท วจนะ บุรุษ เหล่านี้ สำหรับ
ประกอบกับธาตุ คือกิริยาศัพท์ที่เป็นมูลราก, ธาตุนั้นท่านรวบรวม
จัดได้เป็น 4 หมวด ตามพวกที่ประกอบด้วยปัจจัยเป็นอันเดียวกัน,
แสดงแต่พอเป็นตัวอย่าง ดังนี้ :-
*
*
ภู
๑. หมวด ภู ธาตุ
เป็นไปในความ มี, ในความ เป็น [ภู + อ = ภว + ติ] สำเร็จ
รูปเป็น ภวติ ย่อมมี, ย่อมเป็น
ทุ เป็นไปในความ มี, ในความ เป็น [หุ + อ = โห + ติ] สำเร็จ
รูปเป็น โหติ ย่อมมี, ย่อมเป็น
* สี เป็นไปในความ นอน สี + อ = สย + ติ] สำเร็จรูปเป็น
เสติ, สยติ ย่อมนอน
* มรุ
เป็นไปในความ ตาย, [มรุ + อ + ติ] สำเร็จรูปเป็น มรติ
ย่อมตาย.
ปจุ เป็นไปในความ หุง, ในความ ต้ม (ปจ + อ + ติ] สำเร็จ
รูปเป็น ปจติ ย่อมหุง, ย่อมต้ม
อิกฺขุ เป็นไปในความ เห็น, อิกฺขุ + อ + ติ] สำเร็จรูปเป็น อิกฺขติ
ย่อมเห็น.
ลฦ เป็นไปในความ ได้ โลภ + อ + ติ] สำเร็จรูปเป็น ลภติ
ย่อมได้