การพัฒนาจิตในพระพุทธศาสนา : หน้า 11/49

ธรรมะธาน วาสนา วิชาชีพทางพระพุทธศาสนา ปีที่ 6 ฉบับที่ 1 (ฉบับรวมที่ 10) ปี 2563 1. แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการพัฒนาจิตในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเอกา การพัฒนาจิตเพื่อมุ่งสู่การนิพพาน ถือเป็นจุดมุ่งหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนา ซึ่งในคัมภีร์พระไตรปิฎกและวัชรธรรม ได้กล่าวถึงหลักการ กระบวนการและวิธีการพัฒนาจิตในลักษณะต่างๆ กันดังนี้ 1.1 การพัฒนาจิตในพระไตรปิฎก ในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึงการพัฒนาจิต โดยมีการอธิบายเป็น 2 ลักษณะ คือ ลักษณะของกระบวนการ และลักษณะของวิธีการ การพัฒนาจิตในแห่งกระบวนการ มีอธิบายเป็น 4 ลักษณะ คือ 1) อธิบายขั้นตอนวิธีการในการพัฒนาจิตไปตามลำดับ เป็นลักษณะของการฝึกปฏิบัติของผู้ที่ประพฤติพรหมจรรย์ในศาสนา มงคลประองค์แห่งวิธีการที่ได้ไปตามลำดับนำไปสู่ผลคือ การสละนิรภัย และบรรลุสมโภคในคุณฅมคัศลานสูตร4 และนำไปสู่ผล คือ การบรรลุวิชชา และอาสวกายัญ ปรากฏในสัญญาผลสูตร5 ซึ่งขั้นตอนของการฝึกปฏิบัติพัฒนาจิตในทั้ง 2 พระสูตรนั้นมีลักษณะใกล้เคียงกัน กล่าวโดยสรุป วิธีการที่เป็นขั้นตอนตามที่ปรากฏในพระสูตรทั้ง 2 คือ 1) การถึงพร้อมด้วยศีล 2) การสำรวมนิรยร์ 3) คู่ประมาณในการบริโภค 4) ปรารถนาความเพียร 5) มีศีลแยบคาญ และ 6) อยู่ในเสนาสนะอันสงัด และจะบรรลุฌานและวิมุตติไปตามลำดับ