ธรรมอธาร: วาสนาวิชาชาวทางพระพุทธศาสนา : หน้า 17/49

ธรรมอธาร วาสนาวิชาชาวทางพระพุทธศาสนา ปีที่ 6 ฉบับที่ 1 (ฉบับรวมที่ 10) ปี 2563 อยิสิบ 4 และปฏิรูปสมุทบาท 18 เมื่อได้ศึกษโดนทางวปิยัติ จนแตกฉาน และอาศัยการทำศิลและสมาธิ ให้เกิดขึ้นเป็นฐานแล้ว ก็เนินไปสู่ปัญญาซึ่งเป็นไปตามหลักการที่กล่าวไว้ในวิสุทธ์ 7 ตามลำดับ คือ ศิวิสุทธิจิตวิสุทธิ ทิฏฐิวิสุทธิ กังขาวิตถวิสุทธิ มัคคามคัญคะทัสสนิสุทธิ ปฏิปทาญาณทัสสนิสุทธิ และญาณทัสสนิสุทธิ การบังเกิดขึ้นของวิปัสสนาจะเกิดตั้งแต่ทัศฏิวุฒิ จนถึงญาณทัสสนิสุทธิ โดยในคัมภีร์วิสุทธ์มรรดได้กล่าวถึงขั้นตอนของการเกิดวิสุทธ์ ใน 2 เส้นทาง คือ สมยานิก และวิปัสสนานิก โดยสมยานิก เกิดจากการออกจากมาณ แล้วพิจารณองศามให้ปรากฏโดยความเป็นรูปนาม ให้เห็นสามัญลักษณะ ส่วนวิปัสสนานิก ใช้การกำหนดตรูด 4 ในอาการ 32 ในร่างกายมาเป็นฐาน แล้วพิจารณาแยกแต่ละอาการนั้น ให้เห็นสักแต่ว่าเป็นธาตุอันเกิดขึ้นจากองค์ประกอบหลายๆ ประกอบรวมกัน และให้ปรากฏโดยความเป็นรูปนาม หรือใช้การกำหนดตรูด 18 หรือขึ้น 5 ให้เห็นโดยความเป็นนามรูป เมื่อเห็นสิ่งที่ปรากฏในร่างกายนี้ตามความเป็นจริงโดยการเป็นนามรูป (ญาณฏฐานุทัสสนะ) ก็จะทำให้เกิดความไม่ ลุ่มหลงในนามและรูป ควบงำสัญญาเสื่อยเป็นทิฏฐิวิสุทธิ19 และหลังจากนั้นจะเป็นไปตามขั้นตอนของโลภสัญญา ซึ่งในวิสุทธิมรรดนี้ได้อธิบายรายละเอียดของสภาวะต่างๆ ที่ปรากฏชัดเกี่ยวกับความเป็นจริงของกายและจิต ในขณะในพระไตรปิฎก รวมถึงอรรถกถา มิโดกล่าวถึงรายละเอียดเช่นนี้ไว้ 18 เรื่องเดียวกัน, 720. 19 เรื่องเดียวกัน, 978-980.