พระพุทธรูปลีลาและการสร้างพระพุทธรูป : หน้า 97/164

ศาสนา-ประเพณี วัฒนธรรม ๔๓. พระพุทธรูปลีลา พระพุทธรูปบางองค์นั่งวางมือไว้บนตักข้างหนึ่ง อีกข้างหนึ่งไว้ ที่เข่า คว่ำบ้างหงายบ้าง และบางองค์ก็เอามือไว้ที่อก ท่าทางต่างๆ กันอย่างนี้ หมายถึงอะไรคะ ? จริงๆ แล้วการสร้างพระพุทธรูปในยุคต้นๆ หลังพุทธปริ นิพพานไม่นานนัก ก็คือการจำลองเอาพระธรรมกายในตัวออกมา แต่ มายุคหลังเขาเรียกว่าปั้นเอาไว้เล่น คือประดิษฐ์ท่าโน้นท่านี้ ว่ากันไป ในลีลาต่างๆ เรียกตามภาษาช่างศิลป์ว่า “ปาง” เช่น ปางสมาธิ จะ คว่ำมือหงายมือก็ปั้นกันไปต่างๆ นานาตามที่พุทธประวัติกล่าวไว้ เช่น นั่งเอามือซ้ายไว้บนตัก มือขวาไว้ที่เข่า หรือนั่งขัดสมาธิ ตามธรรมดาพระพุทธรูปนั่งสมาธิ ก็ต้องวางมือขวาทับมือซ้าย นิ้วชี้มือขวาจรดนิ้วหัวแม่มือซ้าย เท้าขวาทับเท้าซ้าย พระนั่งสมาธิจะ ทำลักษณะนี้เป็นเครื่องบอกให้รู้ว่า พระธรรมกายในตัวของเราที่ อยู่ในตัวจริงๆ ท่านนั่งขัดสมาธิท่านี้ เพราะฉะนั้นเวลาเรานั่งสมาธิ เราจึงควรนั่งตามแบบพระธรรมกายในตัวของเรา คราวนี้จากการที่มีเรียนพุทธประวัติกัน ผู้เรียนก็เกิดนึกถึง อิริยาบถต่างๆ ของพระพุทธองค์เมื่อทรงกระทำกิจต่างๆ แล้วก็ปั้น พระพุทธรูปในอิริยาบถนั้นๆ ขึ้นมา พระพุทธรูปที่มีอิริยาบถมือขวา วางบนหัวเข่า และนิ้วชี้ให้ชี้ลงที่แผ่นดิน ส่วนมือซ้ายวางไว้ที่หน้าตัก เขาเรียกว่าพระพุทธรูปปางมารวิชัย ปาง แปลว่า เมื่อ ที่มาของปางนี้ก็มีเรื่องเล่าว่า เวลามารมาผจญ มันจะมาไล่ ที่ให้พระพุทธองค์ลุกจากรัตนบัลลังก์ ที่โคนต้นพระศรีมหาโพธิ์ พระองค์ ก็บอกว่ารัตนบัลลังก์นี้เป็นของพระองค์ แต่พญามารก็บอกว่าเป็นของ ห ล ว ง พ่ อ ตอบ ปั ญ ห า