สาระสำคัญพระธรรมเทศนา : หน้า 42/43

194 สาระสำคัญพระธรรมเทศนา ปิยวาจา ปิยวาจา เมื่อมีพวกมากแล้ว จำเป็นต้องพูดดี ต้องมีวาจาไพเราะ พูดเป็นประโยชน์ ผู้ฟัง ฟังแล้วอยากเข้าใกล้ จะพูด “หัดวาจาไพเราะเสียในชาตินี้ ชาติต่อๆ ไป วาจาของตนศักดิ์สิทธิ์ อะไรสำเร็จกิจหมดทุกอย่าง ถ้าใช้วาจาหยาบก็เท่ากับวาจาจอบตัวเอง ในชาติ นี้ก็ดี วาจาหมดอำนาจหมดสิทธิ์ ไม่มีอำนาจอะไร พูดไปก็เท่ากับไม่ได้พูด พูด อะไรเป็นไม่สำเร็จ เพราะวาจาของตนไม่ได้บำเพ็ญกุศลทางวาจาไว้ ถ้าบำเพ็ญ กุศลทางวาจาไว้แล้ว กล่าววาจาใด วาจาศักดิ์สิทธิ์” ตัวอย่าง : โทณพราหมณ์ มีวาจาศักดิ์สิทธิ์ สามารถพูดให้กษัตริย์ทั้งหลายที่จะแย่งพระบรม สารีริกธาตุของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหยุดความกันได้ กษัตริย์ฟังแล้วอ่อนน้อมตามวาจาท่าน วาจาศักดิ์สิทธิ์ จึงเป็นประโยชน์แก่ตัวเองและผู้อื่น ตรงข้ามกับวาจาไม่เป็นประโยชน์ พูด แล้ว เสียเวลา ฆ่าวาจาของตัวเอง ทำลายความศักดิ์สิทธิ์ของตัวเอง อัตถจริยา ประพฤติให้เป็นประโยชน์ในกันและกัน คือ ลักษณะที่ทำสิ่งใดด้วยกาย วาจา ใจ ให้เป็นตัวอย่าง ดี เป็นประโยชน์แก่เพื่อนมนุษย์ ไม่ทำลายตนและคนใกล้เคียง หรือกับสัตว์เดรัจฉาน ก็ดี เช่น ทำ สวน ค้าขาย อยู่ใกล้เคียงกัน ก็ควรช่วยเหลือเอื้อเฟื้อแก่กัน “เมื่อประพฤติตนให้เป็นประโยชน์แล้ว แก้ไขตัวเองไม่ให้มีตำหนิ จะเป็น ภิกษุ...สามเณร...อุบาสกอุบาสิกา ก็เป็นที่ดีทีเดียว เป็นตัวอย่างได้เช่นนี้ ได้ชื่อ ว่าอัตถจริยา ประพฤติตนให้เป็นกระสวน.... เขาทำช่อฟ้าเขามีกระสวน เอากระสวน นั่น มาคาดเข้าแล้วทาตามรูปกระสวนนั่น เป็นช่อฟ้าได้ ประพฤติให้เป็นตัวอย่าง เขา เพียรทำสิ่งใดเป็นตัวอย่างมาแล้ว ก็เพียรเอาสิ่งนั้นเข้ามาทำเป็นแบบแปลน เป็น ตัวอย่างต่อไป ประพฤติตนให้เป็นแม่พิมพ์ พ่อพิมพ์นั้น” สมานัตตตา ความเป็นผู้มีตนเสมอในธรรมนั้น ๆ ในบุคคลนั้นๆ เช่น ภิกษุสม่ำเสมอในธรรมที่เป็นภิกษุ เป็นภิกษุที่เข้าหมู่ได้ ไม่กระทบกระเทือนใครเลย อุบาสก อุบาสิกา ก็เช่นกัน นี้ได้ชื่อว่าสม่ำเสมอ ในบุคคลนั้น พ่อแม่ปกครองลูกก็ต้องประพฤติสม่ำเสมอ ลุ่มๆ ดอนๆ ไม่ได้ เอเต โข ฯ ความสงเคราะห์ในโลกเหล่านี้แล เป็นประหนึ่งว่า ลิ่มสลักของรถอันไปอยู่ใกล้ไกล - เมื่อประพฤติได้ดังนี้ เหมือนดังลิ่มสลักของรถ ที่รักษารถให้แล่นไปได้โดยไม่ปรักหักพัง ผู้มีสังคหวัตถุจึงได้ชื่อว่าเป็นผู้มีปัญญา ลูกหญิงชายที่นับถือพ่อแม่ก็เพราะสังคหวัตถุ เพราะ ฉะนั้นความนับถือที่เกิดนี้ก็เพราะบิดามารดาเป็นผู้ประกอบด้วยปัญญา เป็นบัณฑิตชาติในการประพฤติ สังคหวัตถุ