สาระสำคัญพระธรรมเทศนา : หน้า 13/67

54 สาระสำคัญพระธรรมเทศนา กณห์ ธมฺม วิปปหาย ฯ บัณฑิตละธรรมอันดำเสียแล้ว ยังธรรมขาวให้เจริญขึ้น อาศัยนิพพานไม่มี อาลัย จากอาลัย ยินดีในนิพพานอันสงัด พึงละกามทั้งหลายเสีย ไม่มีกังวลแล้ว พึงปรารถนายินดีในนิพพานนั้น ปริโยทเปยย อตฺตานํ ฯ บัณฑิตควรชำระตนให้ผ่องแผ้วจากเครื่องเศร้าหมองแห่งจิตทั้งหลาย จิตอัน บัณฑิตทั้งหลายเหล่าใดอบรมดีแล้ว ในองค์เป็นเหตุแห่งตรัสรู้ บัณฑิตทั้งหลาย เหล่าใด ไม่ถือมั่นยินดีแล้วในอันสละความยึดถือ บัณฑิตทั้งหลายเหล่านั้น ย่อมเป็นผู้ไม่มีอาสวะ มีความโพลงดับสนิทในโลกด้วยประการดังนี้ ในทางปริยัติขยายความว่า เมื่อบุคคลเห็นตามปัญญาว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่ใช่ ตัว เมื่อนั้นย่อมเบื่อหน่ายในทุกข์ เป็นหนทางหมดจดวิเศษ ชนนอกนี ชนเหล่านั้นจึงประพฤติธรรมที่พระตถาคตเจ้ากล่าวดีแล้ว ย่อมถึงพระนิพพาน กนี้ไปในกิเลสวัฏฏ กรรมวัฏฏ วิปากวัฏฏ เวียนว่ายอยู่ในวัฏฏสงสาร “พระนิพพานไม่ใช่ของพอดีพอร้าย ไม่ใช่ของง่าย เพราะฉะนั้นทางไป นิพพานก็เป็นของไม่ใช่ง่าย เป็นของยากนัก ธรรมอันนี้ที่สมเด็จพระผู้มีพระภาค ทรงชี้ว่าทางอันหมดจดวิเศษ เมื่อเห็นความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่ใช่ตัวของสังขาร ทั้งหลาย” สังขารทั้งหลายอาศัย ธาตุธรรม ธาตุธรรมผลิตขึ้นเป็นสังขารเหมือนแผ่นดินเป็นที่ตั้งของติณชาติ พฤกษชาติ เมื่อมีแผ่นดินเป็นที่ตั้ง ติณชาติ พฤกษชาติ ก็ย่อมปรากฏขึ้นฉันใดก็ดี ธาตุธรรมที่มีขึ้นแล้ว ปรากฏขึ้น ก็ย่อมมีการปรากฏขึ้น เป็นขึ้นของสังขาร ถ้าว่าธาตุธรรมไม่มีแล้ว สังขารก็ไม่มีเหมือน กัน สังขารทั้งหลายทั้งปวงเป็นของดับได้ เคลื่อนไปได้ ส่วนธาตุธรรมนั้นไม่แปรตามใคร ธาตุธรรม แยกออกเป็น ยังไม่สิ้นเชื้อ ๑. สราคธาตุสราคธรรม ๑.๑) ธาตุธรรมที่ยังเกลือกกลั้วอยู่ด้วย ราคะ โทสะ โมหะ ๑.๒) อสังขตธาตุอสังขตธรรม ธาตุธรรมที่กระเทาะจาก ราคะ โทสะ โมหะ ได้บ้าง แต่ ๒. วิราคธาตุวิราคธรรม คือ ธาตุธรรมที่ปราศจากราคะ โทสะ โมหะ แล้ว ธาตุธรรมทั้งหมดที่เราอาศัยอยู่นี้ เป็นสราคธาตุสราคธรรม “เมื่ออาศัยสราคธาตุสราคธรรมอยู่เช่นนี้ เราจะต้องเข้าไปถึงวิราคธาตุวิราค ธรรมให้ได้ ถ้าเข้าไปถึงวิราคธาตุวิราคธรรมไม่ได้ ก็ต้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่นี่ ไม่มีจบมีสิ้น เหตุนี้ต้องตั้งใจให้แน่แน่ว ต้องทำใจให้หยุด ตั้งใจให้หยุด มุ่งที่จะไป พระนิพพานทีเดียว เพราะน้อยตัวนักที่ตั้งใจจะไปสู่ฝั่งพระนิพพาน มากตัวนัก ที่ มุ่งจะไปสู่โลกในสราคธาตุสราคธรรม