จักกวัตติสูตร : หน้า 176/184

จักกวัตติสูตร พระสูตรนี้ใช้ประกอบเนื้อหาบทที่ 5 เนื้อความในพระสูตรแสดงให้เห็นถึงความเสื่อมถอยของ อายุมนุษย์อันเนื่องมาจากศีลธรรม ซึ่งเป็นประเด็นรองในพระสูตรนี้ แต่พระสูตรนี้มีสาระสำคัญที่ พระพุทธองค์ตรัสไว้นอกจากนี้ดังนี้ พระพุทธองค์ทรงแสดงพระสูตรนี้แก่พระภิกษุทั้งหลาย ณ เมืองมาตุลาในแคว้นมคธ ทรงปรารภ เหตุแห่งการแสดงธรรมตามโอกาส เมื่อตรัสเรียกพระภิกษุทั้งหลายมาแล้ว ทรงแสดงธรรมมีใจความว่า ภิกษุทั้งหลายให้มีตนเป็นที่พึ่ง มีธรรมเป็นที่พึ่ง อย่าพึ่งสิ่งอื่น แล้วทรงแสดงวิธีที่จะพึ่งตนเอง พึ่งธรรม โดยให้ พิจารณาสติปัฏฐาน 4 และแนะนำให้ไปยังที่โคจรเพื่อปฏิบัติตามที่พระองค์แนะนำ มารก็จะไม่ได้ช่องทาง ในการขัดขวาง บุญก็เจริญขึ้น เพราะเหตุที่ยึดมั่นในธรรมทั้งหลายที่เป็นกุศล จากนั้นพระองค์ทรงยกตัวอย่างขึ้นแสดง มีใจความสรุปว่า มีพระเจ้าจักรพรรดิพระนามว่า ทัฬหเนมิ เป็นราชาผู้ปกครองโดยธรรม ทรงเป็นใหญ่ในแผ่นดิน มีอาณาจักรกว้างใหญ่ สมบูรณ์ด้วยแก้ว 7 ประการ กาลเวลาผ่านไปหลายพันปี พระองค์ทรงเรียกนายทหารมา สั่งให้เฝ้าดูจักรแก้วของพระองค์ ถ้ามี การถอยเคลื่อนให้แจ้งความนั้นแก่พระองค์ เวลาผ่านไปอีกหลายพันปี จักรแก้วเคลื่อน ทหารนั้นจึงไปแจ้ง ความที่จักรแก้วเคลื่อนนั้นแก่พระเจ้าจักรพรรดิทัฬหเนมิ พระเจ้าจักรพรรดิตรัสเรียกราชโอรสองค์โตมา ทรงมอบราชสมบัติ แล้วออกผนวชเป็นฤาษี เมื่อผนวชได้ 7 วัน จักรแก้วก็อันตรธานไป พระราชาผู้เพิ่งครองราชย์เสียพระทัย จึงเข้าไปกราบทูล พระราชฤาษีทรงแนะนำให้ประพฤติจักกวัตติวัตรคือข้อปฏิบัติสำหรับพระเจ้าจักพรรดิ เมื่อพระราชาปฏิบัติตาม จักกวัตติวัตรแล้ว ในวันขึ้น 15 ค่ำ จักรแก้วก็บังเกิดขึ้น จากนั้นพระราชาทรงปกครองทวีปทั้ง 4 โดยธรรม กาลเวลาผ่านไปยาวนานหลายพันปี พระราชาแต่ละพระองค์ทรงทอดจักกวัตติวัตรเรื่อยมา จน กระทั่งถึงยุคพระราชาพระองค์หนึ่ง เมื่อจักรแก้วจะเคลื่อน จึงเรียกพระราชโอรสองค์โตมาแล้ว ราชาภิเษกให้เป็นพระราชา พระองค์ทรงผนวชเป็นพระราชฤาษีตามราชประเพณีที่ทำสืบต่อกันมา เมื่อ ผนวชแล้วไม่นานจักรแก้วก็อันตรธาน พระราชาผู้เพิ่งทรงราชาภิเษกเสียพระทัย แต่มิได้ไปพบพระราชฤาษี ดังพระราชาพระองค์ก่อนๆ ทรงปกครองบ้านเมืองตามความเห็นของตน ไม่ได้ประพฤติตามจักกวัตติวัตร ความเจริญของบ้านเมืองจึงเสื่อมถอยลง อกุศลกรรมก็มากขึ้น เมื่อพระราชาไม่พระราชทานทรัพย์ ความขัดสนก็แพร่หลายไปทั่วเมือง เมื่อความขัดสนแพร่หลาย ก็เกิดการลักขโมย เมื่อขโมยเกิดขึ้นก็มีการปาณาติบาต ฆ่าคนทำผิด เมื่อการฆ่าเกิดขึ้น อายุคนก็เริ่มเสื่อม ถอยลงเรื่อยๆ จาก 80,000 ปี จนกระทั่งเหลือ 10 ปี ด้วยอำนาจแห่งอกุศลกรรม เมื่ออายุ 10 ปี หลังจาก มีการฆ่าฟันทำลายล้างครั้งใหญ่ บางพวกหนีเข้าป่าสมาทานกุศลธรรมให้ยิ่งๆ ขึ้นไป อายุขัยของมนุษย์ ก็เพิ่มขึ้นตามลำดับจาก 10 ปี จนถึง 80,000 ปี 166 DOU บ ท ที่ 8 ส รุ ป ส า ร ะ สำ คั ญ จ า ก ก า ร ศึ ก ษ า จั ก ร ว า ล วิทยา