การวิเคราะห์การด่าและบริภาษ : หน้า 47/83

ไม่พึงด่า บริภาษ ในประเด็นที่ว่า กิริยาน่าไม่พึงด่า บริภาษกิริยา ซึ่งอาจจะนำไปสู่กิริยาสามารถด่า บริภาษ กิริยาได้ นั่น ตราบยืนมีปัญหา และเห็นด้วยกับกิริยาสิ่งว่าจะว่าจะเป็นกิริยา หรือกิริยาน่าไม่ควรพึงด่า บริภาษอีกฝ่าย โดยในการวิเคราะห์เรื่องนี้ จะนำเสนอิสกิริยาและกิริยาที่เกี่ยวกับการด่า บริภาษก่อน กิริยาปฏิเสธ 2 : ห้ามด่า ปรับอาบัติไปติ๊ดเดียวแก่กิริยาผู้อื่น. (ทูภาษิต คือ คำ่า แข่ง ด้วยคำว่า 10 ประการ คือถ้อยคำที่พาดพิง ถึงชาติกำเนิด, ชื่อ, โคตร, การงาน, ศิลปะ, โรค, รูปพรรณ, กิเลส, อาบัติ, และคำด้านล่าง ซึ่งคำที่เลวคือ คำที่เขาเย้ยหยัน คำที่เขา เหยียดหยาม คำที่เขามีมวลว่า จะมีประโยชน์อะไรร้อยคนนี้ หรือ คำที่เขาไม่กระทำความคารพย่อม)96 กิริยาปฏิเสธ 62 : ห้ามพูดส่อเสียด97 ปรับอาบัติไปติ๊ดเดียวแก่วิพูดส่อเสียดกิริยาอื่น (ฟังความข้างนี้ไปบ้างก็ได้น่าฟังความข้างนี้ไปบ้างนี้เพื่อ ให้แตกต่างกัน ทำให้ทะเลาะกันยิ่งขึ้น) จากหลักฐานข้างต้นเป็นการยกข้อบัญญัติโง่ แตหากลองไปดูในรายละเอียดจะเห็นว่า พระพุทธเจ้าได้อธิบายอย่างละเอียด ถึงกิริยาของคำด่า ซึ่งมีเนื้อความยาวรวม 100 หน้า ทั้งสองหัวข้อบัญญัตินี้ได้บงบอกว่าวิกฤติไม่ควรด่า บริภาษิกในกรณีต่าง ๆ อย่างละเอียด ไม่ว่าจะล้อเลียน กระทบ หยอกล้อไม่ควร ดังนั้น เพื่อการพิจารณาเกี่ยวกับเรื่องนี้ได้อย่างชัดเจน จ้านำเสนอทางเปรียบเทียบระหว่างศิลภกษะและกิริยณในเรื่องเกี่ยวกับจีกรม 96 Vin IV: 4-12 (Ee), วี.มหา. 4/182-255/126¹-127¹⁶ 97 Vin IV: 12-14 (Ee), วี.มหา. 4/255/132-154²⁰