ความสำคัญของกริยาในภาษาบาลีและภาษาไทย : หน้า 4/115

ประโยค - อธิบายบาลีไว้อย่าง อาจคาด - หน้าที่ 3 ส่วนกริยา และยังใช้เป็นเครื่องคำนาม คือคำพูดที่กล่าวออกไปเพื่อให้ทราบว่า จบประโยคแห่งคำพูดก่อนหนึ่ง ๆ กำกับความท่อนต่าง ๆ ไม่ให้ละกัน ถึงแม้ว่าจะมีวิริยอิทธิแฝงหนึ่งซึ่งเรียกว่า กริยิดก ก็ยังไม่สำคัญเท่า กริยิติอัติ เพราะกริยิดกไม่มิว้าวัดดี แผนกหนึ่งเหมือนอภัยต ถ ยังต้องอาศัยวิภาวิติมาบ ตอนและบูรณี ต้องอาศัยอภัยตเป็นเครื่องงำ ทงจะให้เป็นกริยาคุมพากไม่ได้เสมอ ไป เพราะเหตุนี้ อภัยตจึงเป็นเครื่องที่สำคัญอย่างยิ่งซึ่งจำเป็นที่สุด ที่ผู้ศึกษาจะต้องเรียนรู้และอาศัยเสมอไว้ได้ หลักสังเกต กริยอภัยต ลำพังเห็นกริยาในภาษาไทย เช่นคำว่า ยืน เดิน นั่ง นอน เป็นต้น อยู่ไม่ได้เองว่าเป็นกริยาผนึกไหน จะเรียกว่าเป็นกริยา แผนกไหนก็ยังไม่ได้นั่น เพราะคำเหล่านี้อาจจะประกอบเป็นภาษา มคธใช้ได้หลายแผนก แล้วแต่จะใช้เครื่องปรุงแผนไหนเข้าประกอบ ดังนั้น การที่จะสังเกตกริยาอภัยตในภาษาไทยจึงเป็นการยากมาก และ อาจจะเข้าใจอย่างแท้จริงไม่ได้เลย แต่จะสังเกตทราบได้ ต้องเป็น ไปในถามมรรค เพราะในถามมรรค ท่านจัดเครื่องปรุงไว้สำหรับ แพรนั่น ๆ อย่างพร้อมมูลแล้ว เช่น นามกติ ก็มีเครื่องปรุง คือ สารนะ รูป และปัจจัย กริยิดกก็มีวิริยต ซึ่งอาศัยนาม ว จนะ กาล ฐา วาจา และปัจจัย เป็นต้น ถึงแม้ว่าจะเป็นกริยาชนิดเดียวกัน แต่ต่างกันด้วยเครื่องปรุง พึงสังเกตตัวอย่างดังต่อไปนี้:-