การวิเคราะห์และอธิบายบาลี : หน้า 7/115

ประโยค - อธิบายบาลีไว้อย่าง อาจขาด - หน้า ที่ 6 มือในที่นี้ หมายถึง ลิ้งต่อ ที่เป็นเหตุให้เกี่ยวโยงถึงด้วย ธาตุ ที่สำคัญก็เพราะว่าเป็นรากแห่งของศัพท์ทั้งหมด อายขาดทั้งหมด ต้องอาศัยธาตุในราเก่า จึงนับว่าเป็นเหตุสำคัญยิ่ง ซึ่งได้เกิดผล เป็นอายขาด เพราะถ้าขาดธาตุ เครื่องประกอบอื่น ๆ ก็ทีมาประโยชน์ อะไรไม่ได้ โดยเหตุที่ไม่มีกำลังสำหรับจะปรุง ปัจจุบันเป็นเครื่องค่าย ปรากฏของวาาา เมื่อปัจจัยปรากฏก็เป็นเครื่องชีให้ทราบวาได้จึงบัง เป็นเครื่องปรุงที่สำคัญองค์หนึ่ง เหตุฉะนั้น เมื่อจะกล่าวถึงเครื่องปรุงของอายขาดแต่โดยเฉพาะที่สำคัญที่สุดก็ คือ วิตัด ธาตุ ปัจจัย เท่านั้น นอกจากนั้นเป็นเครื่องช่วยเหลือทำหน้าที่ โดยต้องอาศัยเครื่องปรุงทั้ง 3 นี้เป็นหลัก ดังจะได้อธิบายเป็นลำดับต่อไปนี้ : ๑. วิตัด วิตัดได้แก่อะไร ? กล่าว "วิตัดิ" นี้ เมื่อละแปลตาม พยัญชนะว่า "แจก" หรือ "แบ่ง" หมายความว่า แบ่งแยกมูลศัพท์ ออกไปเป็นส่วน ๆ เพื่อจะจำแนกศัพท์และจัดเป็นหมวดหมู่ เป็นการสะกดแยกการที่จะเข้าใจความหมายของศัพท์ที่ประกอบด้วยวิตัดนี้ ๆ แล้วแต่วิตัดนี้ ๆ จะประกอบกับศัพท์เช่นไร วิตัดนี้มีที่ใช้อยู่ ๒ แผนก คือ แผนกนาม เรียกว่า วิตัดนาม ๑ แผนกก็เรียกว่าว วิตัดนาม ๑ แผนกก็เรียกว่า วิตัดอายขาด ๆ วิตัดซึ่งอยู่ใน ๒ แผนกนี้ ย่อมมีหน้าที่ทำงานอย่าง หามิ่นองค์ไม่ หากจะมีคำถามออกมาว่า วิตัดนามก็มิ อยู่แผนกหนึ่งแล้ว เหตุในจริงก็มีวิตัดอายขาดเข้ามาอีก มีเป็นการ ชำชากไปหรือ ? ก็ต้องตอบว่า หาชำชากไม่ เพราะต่างแผนกต่างก็