การใช้บาลีในไวยากรณ์ : หน้า 31/115

ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ - หน้าที่ 30 นั่นจะบ่งให้ขึ้นตัวประธานเช่นไร วิธีสังเกตบรรษ การที่จะรู้ได้ว่ากริยาสุภาพใด เป็นบริษุอะไรนั้น ต้องอาศัย สังเกตวัดดี เพราะทุกวิภัติท่านจัดบรรษุประจำไว้แล้ว เช่นกริยา- ศัพท์ประกอบด้วย ดี, อนุต, กิเตเป็นบรรษุ ตัวประธานก็ใช้บรรษุ, ประกอบด้วย สิโ, อก, ก็เป็นมัธยมบรรษุ ตัวประธานก็ใช้มัธยมบรรษุ คือ ตุ, ตุม,เอ, ประกอบด้วย ม, ก็เป็นอุตตบรรษุ ตัวประธานก็ใช้ อุตตบรรษุ คือ อุ, ม, นี้แนพะฝ่ายปราศรษณ ถึงฝ่ายอัตโนบาท ก็เช่นเดียวกัน และแม้นวิภัติอื่นก็พึงสังเกตโดยยืนยันนึง วิธีใช้งบรรษุและจะแสดงความเคารพ ในการพูดหรือการเขียนที่แสดงความเคารพต่อผู้ที่สูงกว่าตน ซึ่ง เป็นผู้พูดด้วย คือผู้ย่อพูดกับผู้ใหญ่ตามปกติวิสัยมิใช้บรรษุ พูวานะ ถึงแม้ว่าผู้พูดด้วยจะเป็นคนเดียวก็ตาม เช่น ภิกษุลูลพระราชา ดัง อ. ว่า ตุ, ตุมหา วิสิฏา นีรคข ขอพระองค์ทั้งหลายจงนำ เขาออกจากแนวแคว้นของพระองค์ทั้งหลาย. หรือพระราชาคาระ ภิกษุ ดัง อ. ว่า เกตา ญาณู ขอท่านทั้งหลายจงบอกเกิด ขอรับ ซึ่งนี้เป็นต้น ถึงแม้ผู้พูดด้วยจะเป็นคนเดียว ก็ยงนิยมใช้คำเทนชื่อ ของผู้พูดเป็น พุทธะ เพราะเขาถือกันว่าเป็นคำแสดงความเคารพ ส่วนของบรรษุ คืออุปบรรษุ และอุตตบรรษุ ไม่มีที่นิยมใช้ คนเดียวก็กลายเป็นอก. 2 คนขึ้นไปก็กลายเป็นพุทธ. ตามเดิม