บาลไหวาภรณ์ สมาสและตัชฌิต : หน้า 12/94

प्रโยค- อธิบายบาลไหวาภรณ์ สมาสและตัชฌิต - หน้าที่ 11 ค. เวลาแปลง ต้องหาอัญญาบัญอีกษมเป็นประธาน ๔. วิสาสโนปมบท สมาสนี้แง่งเป็น ๒ คือ อุปนามพพฺพท มีอุปนามอยู่ข้างหน้า อุปนามุตรบมา มีอุปนาม อยู่ข้างหลัง ๑ เป็นไปทั้งสมาสและสมาสคุณ ในบทปลงแห่งวิธีวา มีศัพท์เป็นคุณอิวิสสนอยู่ด้วย ในที่เช่นนั้น เป็นสมาสคุณ เช่น สงจิ อิว นิยม ปณะร๎-สงจุปนุตร บาวเพ่งดังสังค์ คำว่าเป็นคุณนาม นอกลักษณะของศัพท์อันซึ่งปรากฎในคำพูดหรือประโยค นั้นว่า สงจิ.นามจา ต้องแปลว่ามนามบาวเพียงดังสังจจ. ถ้าในบทปลงแห่งวิเคราะห์เป็นนามนาม สังใช้เป็นประธาน เสร็อยู่ในตัว ไม่ต้องนามอีกชนิดเป็นประธาน ในที่เช่นนั้นต้องเป็นสมาส snack เช่น อาณา ญญู อิว=อาณาจญู ญญานเพียงดังจังกเป็นต้น. บทสมาสซึ่งเป็นวิสาสโนปมบทนี้ บางบทอาจเป็นสมาสอื่นได้อีก เช่น กาฬโส ถ้าแปลว่ากลากา (คือใช้รูปเป็นวิสาสนะของกกล) เป็นวิสาสุตรวบ, ถ้าแปลว่ากล่าวว่ากลากา (คือใช้รูปเป็นคุณของนาม-นามบานใดบานหนึ่ง เช่น นิโร หรือ สีโท ที่มีความกล้ย่องกว่า) เป็นปัญจมิวะปริสสมาท ถ้าเป็นคุณของประเทศคือหมายความว่าประเทศมีกล้า ก็เป็นสัตดมีพลหพพที แม้บอื่น ๆ ก็พึงเทียบเคียงกับสมาสอื่นเป็นได้ โดยฉะนี้. ๕. สัมภาวนุปพบท สมาสนี้ บทหน้าวาดังวิเคราะห์ประกอบด้วย อิต (ว่า) บท