อธิบายบัลไวยากรณ์ สมานและตำติช : หน้า 58/94

ประโยค - อธิบายบัลไวยากรณ์ สมานและตำติช - หน้า 57 เป็น อว ต่อไปอีก อีกอย่างหนึ่ง ปัจจัยที่เนื่องด้วย ณ คือต้องที่อยู่ เช่น เมื่อ ปัจจัย เมื่อตอ ณ แล้วถึงเหลือ ยาอย นี้แหละไปผสม กับพยัญชนะที่สุดของคำที่จะลงนิ่งแปลรูปได้ดัง ๆ เช่นใน ภาว- ติทธิ แปลแล้วสำเร็จรูปเป็น ปลงกิจ โกสลู่ เป็นต้น อันจะ กล่าวข้างหน้า อีกอย่างหนึ่ง จําพวกศัพท์ที่อุดโลกับพยัญชนะสงโยก แต่ ไม่ใช่สงโยกแท้เช่น สกฺ ยุ เป็นต้น ศพัทนี้มิ ก อยู่ข้างหลัง เป็นทั้ง ตัวสะกด เป็นทั้งตัวออกเสียงคนละครึ่ง เวลาขียนต้องหมายด้วยบการ คือไมควบ ' [' แต่เดี๋ยวนี้ใช้จุดล่าง ให้จุดตรงตัว ๆ อ่านออกเสียง พร้อมกันกับ ย และให้อ่านสะกด ๆ ขึ้นหนวดด้วย ศัพท์เช่นนี้ ณ ปัจจัยอ้างว่าจึงได้จําเป็นรูป สกฺ ยุฤดูเดียว ๆ ฯ เช่น สกฺมุค คิด เป็นต้น พฤทธิไม่ได้ ประโยชน์ของปัจจัย ปัจจัยในตัธิตทั้งหมวดนี้ ข้อใหญ่ความก็คือสำหรับแทนศัพท์ เท่านั้นเอง คำว่า แทนนี้หมายความว่าศัทพ์ที่ถูกแทนไม่ปรากฏ เพราะฉะนั้นเสียแล้ว จะปรากฏเห็นได้ก็แต่ปัจจัยเท่านั้น ยิ่งกว่านั้น บางศัทพ์แท้มันและลงปัจจัยแล้ว ก็ไม่ปรากฏด้วยมิมิ จะนั่น จึงต้อง ใช้ความสังเกตให้มาก และเทียบเคียงหาหลักให้ใกล้ต่อความเป็นจริง พร้อมด้วยการวินิฉัย เพราะว่าตัศติมิใช่อย่างเดียว เมื่อพบเห็น ศัทพ์และรู้แล้วว่าเป็นตัธิต ก็อย่าคานตอบ ให้พิจารณาอีกว่าจะเป็น