การอธิบายลำไอทยาศาสตร์ สมาธิและตัณติช : หน้า 88/94

ประโยค - อธิบายลำไอทยาศาสตร์ สมาธิและตัณติช - หน้าที่ 87 อธิบาย ณ ปัจฉิม มีอำนาจ พฤติ คือ ทิฆะ หรือ วิภาร ศัพท์ ที่เป็นรสสละ ไม่มีพัญชนะสังโฆคออยู่เบื้องหลังได้ คงอธิบายมา ข้างต้น ถ้าเป็น อภิวิชาให้เป็น เอ เช่น เวสส. ถ้าเป็น อ. พฤติ ให้เป็น โอ เช่น โโล่. พฤติ อุโล. แล้วเอเป็น อว ไอ้คือ เช่น มุททิว. ปัจจัยเนื่องด้วย คือ คือ กน. ปัจจัยก็เช่นกัน ต้องลบ ณ เสีย เหลือไว้แต ก แล้วก็จะสละสัน เช่น รามย์ภัก มานุเอิก เป็นดัง ปัจจัยเฉพาะ นอกจาก ๕ ตัวนั้น มี ๑ ตัว คือ ฉฺญ๋, เฉลย, พูย, ลงแทน ภาว ศัพท์ และสงเคราะห์เข้าในภาวัตถ์นี้ด้วย โดย วิเคราะห์ว่า :- ฉฺญ๋ ปิ วิรสฺ ภาว โว โวโร วิธี ความเป็นแห่งความกล้าหาญ ชื่อ วิริยะ. ออลลสฺ ภาว อาลัย ความเป็นแห่งคนเกีรยง ชื่อ อาลัยยะ. เฉยอด ปิ ง สุจิโน ภาว โสเฉย ฯ ความเป็นแห่งของสะอาดชื่อ โสเฉยฯ. พูย ปิ ทาภสฺ ภาว ทาสีพฺ ความเป็นแห่งทาส ชื่อ ทาสัยยะ. ศัพท์ที่ลงปัจจัยในภาวัตถ์นี้ ยก ตา ปัจจัยเสีย นอทั้น สำเร็จรูปเป็น นปุ. ทั้งสิ้น ส่วน ตา ปัจจัย สำเร็จรูปเป็น อิตฺ. และ ปัจจัยเหล่านี้ลงในศัพท์ได้หลายแผนก คือ :- ลงใน เซน แปลว่า นาม จนุตดู่ ความเป็นแห่งพระอันตร์ คุณ นิศจตุ ความเป็นแห่งของเจียว