การอธิบายบาลีไวทยะ สมาคมและตำริต่าง : หน้า 27/94

ประโยค - อธิบายบาลีไวทยะ สมาคมและตำริต่าง - หน้า 26 สมเด็จพระมหามนสมเด็จ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเห็นว่า ทั้ง ๒ ศัพท์ ควรเป็นคำมูลธรรมะ ฉะนั้นจึงไม่ได้ทรงจัดพามพฤทธิ ไว้ในแบบเรียนบาลีไวยากรณ์นี้ นับตั้งแต่ธิบายเฉพาะพุทธพิธี อย่าง ที่ทรงเรียบไว้เป็นแบบเรียนในหนังสือบาลีไวยากรณ์ดังต่อไป ๑. ทุติยาพุทธพิธี ทุติยาพุทธพิธี นี้ ท่านประกอบ ยศัพท์ในรูปวิเคราะห์เป็นทุติยาะ- วิภัตติบทประธานและวิสรรค ประกอบเป็นปฐมวิเศษซึ่ง มิลงค์ วนะแ ละกัน ส่วนบทสำเร็จ ซึ่งใช้ ยศัพท์เข้าข้างหน้าเป็นปฐมวิดติ มีลงค์และจะตามอธิบายบทนำไว้เป็นประธาน ของบทสำเร็จแห่งวิภาคะ แม้พุทธพิธีอื่นก็เช่นเดียวกัน เช่น:- รุฑทา สตา ย โดรฑุหโต(รุกโอโ) สตา เป็นอิติลิงค์ รุฑทา อันเป็นวิสสะนะ คือลงเป็นอิติลิงค์ด้วย จึงเป็น รุฑทา ส่วน ย ศัพท์ ต้องประกอบเป็นทุติยาวิิดติ ถ้าในพุทธพิธีอื่นมิได้ตา พุทธพิธีเป็นต้น ต้องประกอบ ย ศัพท์ ด้วยวิภัตตินี้ ๆ ตามพุทธพิธี นั้น ๆ ในสมาคมนี้ระสังฏวา ย ศัพท์เป็นอิติลิงค์ในรูป วิภัตติ จะปลอทอดบิดเป็นซี่ง สุ ยัง สิ้น อย่างไรก็ตาม หนึ่งก็ได้ คงเป็นทุติยาพุทธพิธีทั้งนั้น เช่น เมื่อเราหิศ ศัพท์ว่า สมปฏิกุญ ถ้าเป็นประธาน ไม่เป็นคุณของบทอื่น ก็ต้องเป็น วิสสะนะพุทธนะ ถ้าเป็นสมาคมคุณ คือเป็นคุณของบทอื่น เช่น อาวาโลส จะต้องเปลี่ยนเป็นพุทธพิธีว่า อาวาสมีฤทธิ์จึงพร้อมแล้ว เมื่อเปล่านี้ แล้ว ก็ต้องคิดวิเคราะห์ ของศัพท์ว่า สำเร็จมาจากพุทธพิธีอะไร