อธิบายบาลไวอากรณ์ สมาคมและทัศนคติ : หน้า 11/94

ประโยค - อธิบายบาลไวอากรณ์ สมาคมและทัศนคติ - หน้า ที่ 10 นามนามอยู่ข้างหน้า วิสาส ซึ่งเป็นคุณนามอยู่ข้างหลัง เช่นนี้แล้ว ก็จะเข้าใจได้ว่า เมื่อวิสาสะอยู่ข้างหลัง บทประธานคือมานามอยู่ ข้างหน้า ก็ต้องเป็นสมาสนี้ คือวิสาสสุขตาบ ๓. วิสาสในอภิบท สมาสนี้ ทั้ง ๒ บทเป็นคุณคือวิสาสะ ไม่มีมณฑฎอยู่ในอนุบันและบทปลดคือบทสังเริ่มแห่งสมาส ตัวประธานเป็นอันอื่นต่างหาก ดังตัวอย่างว่า อนุโวิวิซิ วิธิ จอานุฑวิวิ วิธิ จังนี้ เราจะเห็นได้ว่า ใน อุ. นี้ทั้ง ๒ บทเป็นคุณนามเหมือนกัน เพราะคำว่า อนุ (บอด) วิธิ (หนวก) ไม่นามนามเป็นเพียงบทแสดงลักษณะอาการซึ่งตั้งอยู่ในฐานะเป็นคุณศัพท์ จะเกณฑ์ให้เป็นนามนามไม่ได้ และ อุ. ว่า ขอบโซ ขุชโซ = ขอชูชูโซ นี้ก็เป็นวิสาสะทั้ง ๒ บท เพราะคำว่า ขอบ (กระจอก) ขูช (ค่อม) ไม่ใช่นามนาม เวลเปล่าต้องหนามนามบทอื่นที่สีกว่าเสมอกันมาเป็นตัวประธานต่างหาก คำว่ากระจอกและค่อมเป็นคุณนามแสดงลักษณะอาการเท่านั้น เพราะสมาสนี้ ทั้ง ๒ บทต่างเป็นคุณนามด้วยกันเช่นนี้ ท่านจึงให้มายว่า วิสาสโรรายบ แปลว่าวิ่งทั้ง ๒ เป็นวิสาสะ สมาสนี้ มีข้อควรจำดังนี้ :- ก. อนุบท เป็นวิสาสะทั้ง ๒ บท ข. ในเวลาตั้งวิสาสะ ใช้ คำที่แปลว่า ทั้ง ควบกันไปกับอนุบทนั้น ๆ