พระพุทธเจ้าและการเป็นแบบอย่างทางศีลธรรม : หน้า 114/142

อีกคราวหนึ่ง ขณะที่พระพุทธองค์ทรงต้อนรับพระเจ้าปเสนทิแห่งรัฐโกศลที่บุพพาราม ได้มีชฎิล 7 คน นิครนถ์ 7 คน อเจลกะ 7 คน เอกสาฎก 7 คน และปริพาชก 7 คน มีขนรักแร้ และเล็บยาว หาบ บริขารพะรุงพะรังเดินผ่านไป เมื่อพระเจ้าปเสนทิโกศลทอดพระเนตรเห็น ได้คุกเข่าประคองอัญชลีไปทาง คนเหล่านั้น เป็นการถวายความเคารพ แล้วกราบทูลพระพุทธเจ้าว่า คนเหล่านั้นเป็นพระอรหันต์จำพวก หนึ่งในบรรดาพระอรหันต์ทั้งหลายในโลก พระพุทธองค์ตรัสว่า “ดูก่อนมหาบพิตร มหาบพิตรเป็นคฤหัสถ์ บริโภคกาม ทรงครองฆราวาส อันคับคั่งด้วยโอรสและมเหสี ...ยากที่จะทรงทราบได้ว่า ท่านเหล่านั้นเป็นพระอรหันต์... ดูก่อนมหาบพิตร ศีลจึงทราบได้ด้วยการอยู่ร่วมกัน ความเป็นผู้สะอาดพึงทราบได้ด้วยการ ปราศรัย....กำลังใจพึงทราบได้ในคราวมีอันตราย ปัญญาพึงทราบได้ด้วยการสนทนา ก็ศีล...ความเป็นผู้ สะอาด...กำลังใจ..ปัญญานั้นแลจึงทราบได้ด้วยกาลนาน ไม่ใช่โดยกาลนิดหน่อย พิจารณาจึงจะทราบได้ ไม่พิจารณาไม่พึงทราบ ผู้มีปัญญาจึงจะทราบ ผู้มีปัญญาทรามไม่พึงทราบ” เมื่อได้ฟังพุทธพจน์จนเกิดความซาบซึ้งแล้ว พระเจ้าปเสนทิจึงทรงรับสารภาพออกมาว่า นักบวช เหล่านั้นเป็นราชบุรุษ ปลอมตัวไปสอดแนมราชการในชนบท เป็นคนของพระเจ้าปเสนทินั่นเอง 7.1.6 มีความประพฤติน่าเคารพบูชา ครูไม่ใช่ผู้ให้ความรู้แก่ศิษย์อย่างเดียว แต่เป็นแบบอย่างทางความประพฤติแก่ศิษย์ด้วย ฉะนั้น ครูจะต้องเป็นทั้งผู้แนะและผู้นำ จะต้องปฏิบัติในสิ่งที่ตนสอน พระพุทธเจ้าตรัสเกี่ยวกับพระองค์เองว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ตถาคตเป็นผู้กล่าวอย่างใดทำอย่างนั้น เป็นผู้ทำอย่างใด กล่าวอย่างนั้น ด้วยเหตุนี้ ตถาคตจึงชื่อว่า ยถาวาที ตถาการี หรือ ยถาการี ตถาวาที” 7.1.7 รู้จักภูมิสติปัญญาของนักเรียน ครูที่ดีต้องรู้จักระดับสติปัญญาของนักเรียนว่าสูงต่ำแค่ไหน แล้วปรับปรุงวิธีการสอนของตน ให้เหมาะสมกับแต่ละคนหรือแต่ละกลุ่ม บุคคล 4 ประเภท 3 พระพุทธเจ้าทรงพบว่า คนเรามี 4 ประเภท ตามระดับสติปัญญา คือ 1. อุคฆฏิตัญญู ผู้สามารถรู้ได้ฉับพลัน เพียงแต่ยกหัวข้อขึ้นแสดงก็รู้ได้ทันที 2. วิปจิตัญญู ผู้สามารถรู้ได้ต่อเมื่อมีการอธิบายขยายความของหัวข้อที่ยกขึ้นไว้ 3. เนยยะ ( ผู้พอแนะนำได้) ผู้สามารถเข้าใจได้ เมื่อยกหัวข้อขึ้นแสดงอธิบายความอย่างละเอียด * ปฏิสัลลานสูตร, ขุททกนิกาย อุทาน, มก.เล่ม 44 ข้อ 134 หน้า 598. โลกสูตร, อังคุตตรนิกาย จตุกนิบาต, มก.เล่ม 35 ข้อ 23 หน้า65 * มหาขันธกะ, พระวินัยปิฎก มหาวรรค, มก.เล่ม 6 ข้อ 9 หน้า 32-33. บทที่ 7 พระสัมมาสัมพุทธเจ้า กั บ ก า ร ทำหน้าที่กัลยาณมิตร DOU 105