การปฏิบัติสมาธิและอุปสรรคในการทำสมาธิ : หน้า 21/111

9. อภิชัปปา 10. นานัตตสัญญา ความอยาก ความคิดนึกไปในสิ่งต่างๆ เรื่องราวต่างๆ ที่เคยผ่านมาหรือจดจำ ไว้มาผุดขึ้น 11. รูปานัง อตินิชฌาย์ตัตตะ ความเพ่งต่อรูปหรือเพ่งในนิมิตนั้นเกินไป อุปกิเลส ทั้ง 11 ตัวนี้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรา เมื่อครั้งยังเป็นพระโพธิสัตว์ ยังไม่บรรลุธรรม ได้ฝึกปฏิบัติสมาธิ ตั้งใจไม่ประมาท ปรารภความเพียร มีใจจดจ่ออยู่กับการปฏิบัติ ก็ได้พบเช่นเดียวกัน บางคราวพระองค์ก็เห็นนิมิต และแสงสว่าง แต่ไม่ช้าทั้งนิมิต และแสงสว่างก็หายไป ซึ่งพระองค์ก็ทรง พิจารณาและได้พบว่าอุปกิเลสทั้ง 11 ตัวข้างต้นตามลำดับ คือ ความลังเลสงสัย ความไม่ใส่ใจไว้ในนิมิต ความ ง่วง เป็นเหตุให้สมาธิเคลื่อน และทำให้ทั้งนิมิตและแสงสว่างหายไป และได้พิจารณาเห็นต่อไปว่า ความ หวาดเสียวก็เป็นเหตุให้สมาธิเคลื่อน เปรียบเสมือนบุรุษเดินทางไกลเกิดมีคนปองร้ายเขาขึ้นที่สองข้างทาง เขาจึงเกิดความหวาดเสียว เพราะถูกคนปองร้ายนั้นเป็นเหตุ เมื่อเกิดความตื่นเต้นนิมิตและแสงสว่างก็หายไป เปรียบเหมือนบุรุษแสวงหาแหล่งขุมทรัพย์แห่งหนึ่ง พบแหล่งขุมทรัพย์เข้า 5 แห่งในคราวเดียวกัน เขาจึง เกิดความตื่นเต้น เพราะพบแหล่งขุมทรัพย์ 5 แห่งนั้นเป็นเหตุ ทรงพบต่อว่า ความไม่สงบกาย เป็นเหตุให้ สมาธิเคลื่อน ความเพียรจัดเกินไปเปรียบเหมือนบุรุษเอามือทั้ง 2 จับนกคุ่มไว้แน่น นกลุ่มนั้นต้องถึงความ ตายในมือนั้นเอง ความเพียรย่อหย่อนเกินไปเปรียบเหมือนบุรุษจับนกคุ่มหลวมๆ นกลุ่มนั้นต้องบินไปจาก มือเขาได้ เมื่อพระองค์กำจัดอุปกิเลสเหล่านี้ได้ สมาธิจึงดีขึ้น แต่บางคราวในการปฏิบัติของพระองค์ก็เห็นนิมิตอย่างเดียว บางคราวก็เห็นความสว่างอย่างเดียว ตลอดทั้งกลางคืน และกลางวัน บางคราวก็เห็นความสว่างมาก บางคราวก็เห็นนิมิตมาก พระองค์ก็ทรง พิจารณาว่าเป็นเพราะเหตุใด ก็ทรงรู้เหตุปัจจัยว่าเกิดจากจิตที่เป็นสมาธิ ถ้าเมื่อไรเป็นสมาธิมาก ก็จะเห็น นิมิต และความสว่างมาก เมื่อไรเป็นสมาธิน้อย ก็จะเห็นนิมิตและความสว่างน้อย ซึ่งเหตุที่ทำให้จิตเป็น สมาธิมากหรือน้อยก็เพราะอุปกิเลสทั้ง 11 ประการนี้เอง ดังนั้น เราจะเห็นได้ว่าในการทำสมาธิ เราต้องพยายามฝึกใจ หมั่นปรารภความเพียร ทำใจให้ จดจ่ออยู่กับการปฏิบัติและให้รู้เท่าทันอุปสรรคที่จะคอยเกิดขึ้นขัดขวางการปฏิบัติของเราไม่ให้เจริญก้าวหน้า ถ้าทำได้เช่นนี้ การปฏิบัติของเราก็จะเจริญรุดหน้าไปตามลำดับ จนกระทั่งเข้าถึงพระรัตนตรัยภายในตัวได้ ในที่สุด 12 DOU ส ม า ธิ 3 อุ ป ส ร ร ค แ ล ะ วิ ธี แก้ไข ใ น ก า ร ทำสมาธิ