กัมมัฏฐานและการเลือกใช้อารมณ์ในการปฏิบัติ : หน้า 112/114

สำหรับอรูปกัมมัฏฐานนี้ ใช้ได้เฉพาะผู้ที่เพ่งกสินจนได้ฌานที่ 4 มาแล้ว จึงจะสามารถเจริญ กัมมัฏฐานหมวดนี้ได้ ข. ภูตกสิณ (กสิณ คือ มหาภูตรูป) 4 มี ปฐวี (ดิน) อาโป (น้ำ) เตโช (ไฟ) วาโย (ลม) ค. อาโลกสิณ กำหนดแสงสว่างเป็นอารมณ์ การกำหนดนิมิตเป็นดวงแก้วใส หรือองค์พระแก้วใส ก็เป็นกสิณในข้อนี้ ง. อากาสกสิณ กำหนดช่องว่างเป็นอารมณ์ ดังจะเห็นได้ว่า กัมมัฏฐานที่เป็นกลางๆ เหมาะกับทุกคนในโลก มีเพียง 10 อย่าง นอกจากนั้น ต้องเลือกให้เหมาะกับจริต จึงจะก้าวหน้าในการปฏิบัติ ในบรรดา 10 อย่างนี้ ตัดอรูปกัมมัฏฐาน 4 ออกไป เพราะผู้ที่สามารถนำมาปฏิบัติได้ต้องได้รูปฌาน 4 เสียก่อน จึงเหลือเพียง 6 อย่าง คือ ภูตกสิณ 4 อาโลกสิณ 1 อากาสกสิณ 1 พระมงคลเทพมุนีท่านได้เลือกเอาอาโลกสิณ คือ ดวงแก้วใสและองค์พระแก้วใสมาเป็นหลัก ในการสอนภาวนา เพื่อให้เหมาะกับคนทุกจริตในโลก นับเป็นวิธีการที่ชาญฉลาดยอดเยี่ยมเป็นอย่างมาก ถือเป็นอุปการคุณอย่างยิ่งต่อนักมนุษย์ทั้งหลายในยุคนี้ ที่ได้มาประสบพบวิธีการที่ลัดและตรงที่สุด ในการมุ่งตรงต่อหนทางของพระนิพพาน จากที่อธิบายมาทั้งหมดสามารถสรุปเป็นตารางได้ดังนี้ จริต อิริยาบถ กิจจะ โภชนะ ทัสสนะ ธัมมปวัตติ กัมมัฏฐาน ที่เหมาะ เรียบร้อย นุ่มนวล งามสะอาด สวยงาม ชอบรสหวาน มัน อร่อย ชอบของสวย เจ้าเล่ห์ งาม โอ้อวด อสุภะ 10 กายคตาสติ 1 ราคจริต ไม่รีบร้อน เป็นระเบียบ สีสันน่ากิน ไพเราะ แง่งอน ภูตกสิณ ตลก ขบขัน พิถีพิถัน อาโลกกสิณ ชอบยอ อากาสกสิณ ไปพรวดๆ รีบร้อน งามสะอาดแต่ ไม่เรียบร้อย โทสจริต กระด้าง ไม่สํารวย มุ่งแต่ในสิ่งที่ ปรารถนา ชอบดูชกต่อย มักโกรธ วรรณกสิน 4 ผูกโกรธ พรหมวิหาร 4 ลบหลู่บุญคุณ ภูตกสิน ตีเสมอ อาโลกกสิน มักริษยา อากาสกสิน บ า ที่ 5 จ ริ ต ก บ ก า ร ป ฏิ บั ติ ก ม ม ฏ ฐ า น DOU 103 บ