การกราบในพระพุทธศาสนา : หน้า 90/169

3. การกราบ (อภิวาท) หมายถึง กราบหมอบราบลงกับพื้นพร้อมทั้งกระพุ่มมือเป็นการแสดงความเคารพ สูงสุดในบรรดาการแสดงความเคารพที่ปฏิบัติกันอยู่ เป็นการรวมการประนมมือและการไหว้เข้าด้วยกัน การกราบ ใช้ในกรณีเข้าไปแสดงความเคารพต่อหน้าพระพุทธรูป พระธรรมคัมภีร์ พระภิกษุสงฆ์ เมื่อลาพระภิษุ สงฆ์กลับ เมื่อประเคนของพระภิษุสงฆ์เสร็จแล้ว เป็นต้น การกราบที่ถูกวิธี ต้องใช้หลักที่เรียกว่า เบญจางคประดิษฐ์ เบญจางคประดิษฐ์ แปลว่า ตั้งไว้เฉพาะซึ่งองค์ห้า คือ การกราบโดยใช้อวัยวะห้าส่วนจรดลงให้ ติดกับพื้น คือ เข่าทั้งสอง ฝ่ามือทั้งสอง และหน้าผาก การกราบนี้มีวิธีปฏิบัติสำหรับชายและหญิงต่างกัน ดังนี้ วิธีกราบแบบชาย ท่าเตรียม นั่งคุกเข่าให้หัวเข่าห่างกันประมาณ 1 คืบ นั่งทับส้นเท้า ตั้งฝ่าเท้าทั้งสองขึ้นให้ตรง และชิดกัน ตั้งกายตรง จังหวะที่ 1 ยกมือทั้งสองขึ้นประนมหว่างอก (ดูท่าประนมมือ) จังหวะที่ 2 ยกมือที่ประนมแล้วขึ้นเสมอหน้า ไม่น้อมศีรษะลงมารับ ให้นิ้วหัวแม่มือจรดระหว่างคิ้ว (ดูท่าไหว้) นั่งท่านี้ เรียกว่า นั่งท่าเทพบุตร จังหวะที่ 3 หมอบลงกราบ (อภิวาท) โดยลดมือลง ให้มือทั้งสองเรียบลงมาตามลำตัว แล้วจึงค่อยยื่นฝ่ามือ ไปข้างหน้า (ไม่ใช่เลือกไปข้างหน้า) พร้อมทั้งน้อมตัวลง ขณะเดียวกันนั้น ศอก ฝ่ามือ ให้วางต่อกับเข่าตรงไปข้างหน้า ให้วางราบกับพื้น ห่างกันประมาณ 1 ฝ่ามือ เพื่อเว้นช่องไว้ให้หน้าผากจรดพื้นได้ นิ้วทั้งหมดแนบชิดกัน หน้าผาก ให้วางลงแตะพื้นระหว่างฝ่ามือทั้งสองที่เว้นช่องไว้ กะให้คิ้วอยู่ในระดับปลายนิ้ว หลัง หัวแม่มือพอดี ให้ยืดออกเล็กน้อย กระทั่งแบนราบได้ระดับเดียวกัน อย่าให้หลังโกง เมื่อยกตัวขึ้น ให้เงยหน้าตั้งตัวตรง เริ่มจังหวะที่ 1-2-3 ใหม่ ติดต่อกันไปจนครบ 3 ครั้ง แล้วให้ เงยหน้าทำจังหวะที่ 1 - 2 อีกครั้งหนึ่ง จึงเสร็จพิธี วิธีกราบแบบหญิง ท่าเตรียม นั่งคุกเข่าราบ โดยเหยียดหลังเท้าราบกับพื้นข้างหลัง ปลายเท้าทั้งสองทับกันเล็กน้อย แล้ว นั่งทับลงไปบนฝ่าเท้านั้น ส่วนเข่าทั้งสองชิดกัน - พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.9, ราชบัณฑิต), คำวัด, (กรุงเทพฯ : เลี่ยงเชียง, 2548), หน้า 483 บ า ที่ 5 ม า ร ย า ก ช า ว พุ ท ธ DOU 81