การพัฒนาตนเองและความรับผิดชอบ : หน้า 161/169

เพราะฉะนั้น เราจึงควรทำดีที่สุดในทุกๆ เรื่อง ไม่ควรประมาทเมื่อปลายมือ อย่าเป็นคนสัก แต่ว่าทำ ต้องทำให้ดีพร้อมหมด จนใครๆ ไม่อาจทำได้ดีกว่านี้อีกแล้ว นี่คือจริงกับงาน 3. จริงต่อเวลา คือ ใช้เวลาที่ผ่านไปให้คุ้มค่า เรื่องไม่เป็นเรื่องไม่ควรทำควรทำแต่เรื่องที่ทำแล้ว ให้ประโยชน์จริงๆ 4. จริงต่อบุคคล คือ คบใครให้คบกันจริงๆ ไม่ควรคบกันเพียงมารยาท คนเรามักชอบบ่นว่า “ผมน่ะไม่มีเพื่อนจริงสักคน” ที่แท้ตัวเองไม่จริงกับคนอื่นก่อน 5. จริงต่อความดี คือ จริงใจต่อคุณธรรมความดี จะทำอะไรเพื่อช่วยเหลือเพื่อนก็ดีหรือทำตาม หน้าที่ก็ดี ต้องมีคุณธรรมกำกับด้วย อย่าทำให้คนอื่นเดือดร้อน โดยเฉพาะอย่าทำให้คนดีๆ พลอยเดือดร้อนไปด้วย เพราะฉะนั้น เราควรสำรวจตัวเองดูว่า หน้าที่ของเราเองมีอะไรบ้างตั้งแต่เกิดมา แบ่งเป็นหน้าที่ ทางโลก เช่น หน้าที่ต่อครอบครัว หน้าที่ต่อการงาน หน้าที่ต่อสังคม สำรวจดูว่าเราทำสมบูรณ์หรือยัง หน้าที่ทางธรรม คือ ปรับปรุงตัวเองให้ดีขึ้น ศึกษาธรรมะให้มากขึ้น เราทำแล้วหรือยัง โดย เฉพาะอย่างยิ่งในฐานะชาวพุทธ ขอให้นักศึกษาดูปริศนาธรรมตรงนี้อีกสักเล็กน้อย เมื่อเวลาเราลืมตาอยู่ เราเห็นคนทั้งโลก แต่เห็น ไม่ค่อยชัดอยู่คนหนึ่ง คือตัวเอง เมื่อเห็นคนทั้งโลก แต่ไม่ค่อยเห็นตัวเองจึงวิจารณ์คนอื่นไม่ค่อยวิจารณ์ ตัวเอง วิจารณ์ไปวิจารณ์มา ไม่ค่อยมีใครดี เห็นมีดีอยู่คนเดียว คือ ตัวเอง แต่แท้จริง ตัวเองนั่นแหละ แย่ที่สุด แล้วทำอย่างไรจึงจะเห็นตนเอง มีอยู่ทางเดียว หลับตาเจริญสมาธิ เมื่อหลับตา เราจะไม่เห็น คนอื่น แล้วสวดมนต์ให้ใจสงบ ถ้านั่งสมาธิด้วยจะดีมาก พอใจสงบแล้วใจจะเป็นกลาง เมื่อใจเป็นกลางจะ เริ่มเห็นตนเองในมโนภาพ ดีก็ยอมรับว่าดี ชั่วก็ยอมรับว่าชั่ว แล้วตอนนั้นเราจะรู้ว่า คนที่แย่ คนที่ร้ายจริงๆ คือ ตัวเราเอง จุดนี้คือจุดเริ่มต้นแห่งการแก้ไขตนเอง ใครยังไม่ได้สวดมนต์ก่อนนอนเป็นประจำทุกคืน ให้เริ่ม ตั้งแต่บัดนี้ หากจะให้ดียิ่งขึ้นควรเรียกคนที่อยู่ในครอบครัวมา สวดมนต์พร้อมกัน เมื่อได้สำรวจตัวเองเป็น ประจำๆ อย่างนี้ แล้วก็ปรับปรุงตัวเองให้ดี ทั้งหน้าที่ทางโลก และหน้าที่ทางธรรม เมื่อนั้นความรับผิดชอบ ของเราจะสมบูรณ์ ความปลอดภัยในที่ทำงานจะเกิดขึ้นกับทุกคน แล้วปัญหาต่างๆ ก็จะหมดไป ถ้าเราย้อนดูตัวเองจะเห็นข้อผิดพลาดของตัวเองโดยทั่วไปการยอมรับความผิดพลาดของตนเองเป็น สิ่งที่ยาก แต่หากจะให้คนอื่นมาบอกก็เป็นสิ่งที่ยากเช่นกัน ดังนั้นถ้าเราต้องการทราบว่าเรามีข้อผิดพลาดอะไร บ้าง ให้เราย้อนกลับมาดูตัวเอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งดูใน 4 เรื่องที่กล่าวมาแล้วโดยตลอดนี้ 152 DOU วั ฒ น ธ ร ร ม ช า ว พุ ท ธ