ศีลและโทษของการกระทำ : หน้า 98/205

98 ศีล....เป็นที่ตั้งแห่งความดีงาม หรือความเกลียดชัง มีโทษมากกว่าการฆ่าเพื่อป้องกันตัว การลักทรัพย์ มีโทษมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับ ๑. คุณค่าของทรัพย์สินสิ่งของนั้น ๒. คุณความดีของผู้เป็นเจ้าของทรัพย์นั้น ๓. ความพยายามในการลักทรัพย์นั้น การประพฤติผิดในกาม มีโทษมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับ ๑. คุณความดีของผู้ที่ถูกละเมิด ๒. ความแรงของกิเลส ๓. ความเพียรพยายามในการประพฤติผิดในกามนั้น การพูดเท็จ มีโทษมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับ ๑. ความเสียหายที่เกิดขึ้นว่ามากน้อยเพียงใด ๒. คุณความดีของผู้ที่ถูกละเมิด ๓. ผู้พูดนั้นเป็นใคร เช่น คฤหัสถ์ที่โกหกว่า “ไม่มี” เพราะไม่อยากให้ ของๆ ตนอย่างนี้มีโทษน้อย แต่การเป็นพยานเท็จมีโทษมาก บรรพชิต พูดเล่นมีโทษน้อย แต่การพูดว่าตน “รู้เห็น” ในสิ่งที่ตนไม่รู้ไม่เห็น มีโทษมาก การดื่มน้ำเมา มีโทษมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับ 9. อกุศลจิต หรือกิเลสในการดื่ม