อธิบายบาลีไวยากรณ์ นามและอัพยยศัพท์ : หน้า 103/118

ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ นามและอัพยยศัพท์ - หน้าที่ 101 อุทาหรณ์การใช้อุปสัค ๆ ในอุปสัคทั้ง ๒๐ นั้น คำแปลทุก ๆ ตัวยังไม่สิ้นเชิงทีเดียว บาง ตัวอาจแปลพลิกแพลงได้มากกว่านี้ก็มี ถ้าจะนำมากล่าวในที่นี้จักเป็น การฟั่นเฟือแก่ผู้แรกศึกษา เมื่อศึกษาไปนาน ๆ จนเข้าใจแล้ว ก็จะ แปลได้หลาย ๆ ทางตามภาษานิยม เพราะฉะนั้น ขอให้ผู้แรกศึกษา กำหนดจดจำไว้ให้แม่นยำ เฉพาะคำแปลที่ท่านแปลไว้นี้ ก็จะถือเอา หลักได้ดี ทั้งจะได้รับประโยชน์ในการใช้อุปสัคนี้ตามความต้องการ ดังอุทาหรณ์ในเล่มนาม ข้อ ๕๑. นิ มีอยู่ ๒ ศัพท์ ที่แปลว่า เข้า, ลง, ศัพท์ ๑ ที่แปลว่า ไม่มี, ออก, ศัพท์ ๑ มีความหมายต่างกันดังนี้ :- นิ ที่แปลว่า เข้า, ลง, ตรงกับ นิ ในสันสกฤต เวลาใช้นำหน้า นามและกิริยา คง นิ ไว้เฉย ๆ ไม่ต้องซ้อนหรือลง 5 อาคม เช่น นิมุคุโค ดำรงแล้ว นิคจฺฉติ เข้าถึง นิกุชฺฌติ งอเข้า นิขนติ ขุดลง นิทหติ ตั้งลง (ฝัง) นิวาโส ความเข้าอยู่ นิ ที่แปลว่า ไม่มี, ออก, ตรงกับ นิส ในสันสกฤต เวลาใช้มัก ซ้อนหรือลง 5 อาคม ตามอักขรวิธี เช่น นิรนุตราโย ไม่มีอันตราย นิพฺภโย ไม่มีภัย นิกฺขนฺโต ออกแล้ว นิกกฑฒติ ย่อมคร่าออก และ นิ ที่แปลว่า ไม่มี, ออก นี้ ถ้าอยู่หน้า ร หรือ ห จะซ้อน หรือลง ร อาคมไม่ได้ ในที่เช่นนั้นต้องทีฆะ เช่น นิ+หรณ์-นีหรณ์ การนำออก นิรโส=นีรโส ไม่มีรส นิ+นีโรโค ไม่มีโรค