ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ นามและอัพยยศัพท์ - หน้าที่ 98
อัพยยศัพท์
က
ศัพท์นี้แปลว่า "ไม่ฉิบหายไป" หรือ "ไม่เสื่อมสิ้นไป"
ท่านบัญญัติให้เป็นชื่อของศัพท์อีกแผนกหนึ่ง ซึ่งจะแจกด้วยวิภัตติ
ทั้ง ๒ หมวด เหมือนนามทั้ง ๓ ตามที่กล่าวมาแล้วไม่ได้ รูปเดิม
เป็นมาอย่างไร ก็คงไว้อย่างนั้นไม่เปลี่ยนแปลง ในนามทั้ง ๓ ตามที่
กล่าวมาแล้ว จะมีอยู่ด้วยกันกี่ศัพท์ก็ตาม ตามลำพึงมูลศัพท์ ยัง
ไม่อำนวยประโยชน์ให้เต็มที่ ต่อเมื่อนำมาปรุงด้วยลิงค์ วจนะ วิภัตติ
ทั้ง ๓ อย่างแล้ว จึงเปลี่ยนแปลงไปด้วยวิธีอย่างใดอย่างหนึ่งก่อน
က
มูลศัพท์นั้นจึงจะอำนวยประโยชน์ให้เต็มที่ตามต้องการ ฉะนั้น ลิงค์
วจนะ วิภัตติ เครื่องปรุงทั้ง ๓ นี้ จึงจำเป็นที่สุดสำหรับมูลศัพท์ใน
นามทั้ง ๓. ส่วนศัพท์ที่จะกล่าวต่อไปนี้ ไม่เป็นเช่นนั้น มูลศัพท์เป็นมา
อย่างไร เพราะฉะนั้น ท่านจึงให้นามบัญญัติว่า "อัพยยศัพท์" เพราะ
เป็นศัพท์ที่ไม่ฉิบหายหรือไม่เสื่อมสิ้นไปด้วยอำนาจวิภัตติ ดังนี้
อัพยยศัพท์แบ่งเป็น ๓ คือ
ด.
อุปสัค ๒. นิบาต ๓. ปัจจัย
ทั้ง ๓ คำนี้มีหลักเกณฑ์ใช้ในที่ต่าง ๆ กัน ดังต่อไปนี้
๓
๑. อัพยยศัพท์ พระมหาพรหมา ญาณคุตโต ป. 6 วัดราชาธิวาส เรียบเรียง
อัพยย ออกจากศัพท์ อ วิ อิ (อไม่ วิต่าง ๆ อิ-ถึง) "ถึงความเป็นต่าง ๆ
เหมือนอย่างนามทั้ง ๓ ไม่ได้ "
ค