การวิเคราะห์กิริยาในบาลี: อธิบายบาลีไวทย์ นามิดัด และกิริยากัด : หน้า 86/121

ประโยค - อธิบายบาลีไวทย์ นามิดัด และกิริยากัด - หน้าที่ 85 เป็น พุทธวจน ตามรูปลักษณ์ตัวย่อมะ คือ เยภิจิ [ ชนา ] ซึ่ง แปลว่า ชนา ท. เหล้านใดเหล่านั้น อันเป็น พุทธวจน. ถ้าหากตัว นามมาชื่นรูป ชนะ คือ เณวกะนะ ตัวกิริยาที่ต้องเป็น โต ตามกัน. 3. ส่วนในอุทาหรณ์ที่ 3 กิริยากิที่ประกอบด้วย อนุต ปจจัย คือ คจฉณุ ตุปริส เป็นนามนาม [ แต่มิใช่เป็นตัวย่อ.น] เป็นแต่ ตัวคำมุ คิ เป็นผู้ที่ถูกเห็น ตามทางสัมพันธิ์รียกว่า อาถุกคุม เป็น ท. วิวัติดิ กิริยากิ ก็ต้องเป็น ท. วิวัติตำมด้วย จึงเป็นรูป คจฉณุ. อุทาหรณ์ 3 ข้อนี้ แสดงให้เห็นว่า กิริยากิในนี้ใช้รูปลักษณ์ แม้ตัวนามนาจะเป็นลิงค์ วิวัติ ดิ วนนะ ใด ก็ต้องเป็นไปตามนั้น. กาล คำว่า กาล นี้ ได้แต่เวลา คือ เวลาที่บังเกิดกิริยา หรือ เวลาแห่งกิริยานั้นเอง. กาลนี้เป็นสิ่งสำคัญ จะเป็นเสมอได้ในบรรดากิ ที่ทำ คำที่พูด ถ้ามากขาดจากเวลาเครื่องกำหนดหมาย ก็ไม่เอา รู้ได้ว่า ทำเมื่อไร ก่อนหรือหลัง เพราะนั่น ในบาลียากที่จะต้องมี กาลเป็นเครื่องกำหนดให้แน่นอน เฉพาะคำพูดในประโยคหนึ่ง มี กิริยากิหลายตัว แต่ตัวไหนทำก่อน ตัวไหนทําหลัง หรือกำลังทำอยู่ ข้อนี้รู้ได้ด้วยกาลนั้นเอง. ในกิริยาคดีนี้ แบ่งกาลที่เป็นประธานได้ 2 คือ ปัจจุบันกลด.